W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 16.11.2019
*BIRKUT rzecz. m
Warianty fonetyczne: *BIRKUT, *BERKUT
Słowniki:
L (birkut; XVII-XVIII), SWil (birkut, berkut), SW (birkut, berkut), SJP (birkut) notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1656-1688
Formy: lp D. birkuta; B. uż. nżyw. birkut; ~ lm B. uż. nosob. birkuty; N. berkutami
Etymologia: <tur. burkut, bürküt 'boski orzeł w mitologii turkijskiej'>
Znaczenia:
1.zool. »gatunek orła, duży ptak drapieżny z rzędu sokołów, żywiący się głównie rybami, używany niegdyś do polowania; Haliaetus albicilla«
Przenośnie: Z kogoz tedy większy iest Oyczyznie Emolument czy z owego darmo chleb z iadaiącego Birkuta czy z młodego a ustawicznie pracuiącego za zdrowie iey ochotnie krew Leiącego Towarzysza. PasPam 147v.
2. »strzała opatrzona na końcu orlimi piórami«: Rzucam do ciebie prezent obiecany. Ubogić wprawdzie, bom sam nie bogaty, Nie mam nic nad ten birkut i bułaty. MorszZWierszeWir I 448. Od nich [tarcz Rzymian] się bowiem odrazały groty Dla zwykłey strzałom po wierzchu sliskosci, Parci mniemaiąc ze Rzymianin skłoty Gwoli ostatniey przyklęka słabosci, Rzuciwszy łuki, cięciwy, birkuty Vderzą w tabor dzidami zbliskosci Ale y owi zpod tarcz z krzykiem skoczą I Naieznikow pierwszych zrażą, ztłoczą. ChrośKon 454. Biie na zaciąg y werbunek nowy, A stare pułki łata przez rekruty, Tym stroy, tym daie rynsztunek marsowy, Tarcze pałasze, zbroie y birkuty, Owym, ze skarbu posiłek zołdowy Ze Anton wszytkiem iakoby osuty Pobudza w sobie wspaniałego ducha Mieniąc się znowu w Marsa z niewiesciucha. ChrośKon 471. Niewprzod porywczemi znamienitych maydanow do zamierzonego terminu Acastus szyie berkutami aż w Pożądaną metę dobrze stalowym ugodzi grotem. MikSil 207.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM