W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 25.02.2011
KOŚCIÓŁ rzecz. m
Słowniki:
notują
Formy: lp M. kościół; D. kościoła; B. uż. nżyw. kościół; Ms. kościele; ~ lm M. uż. nosob. kościoły; Ms. kościołach
Etymologia: <czes. kostel>
Znaczenia:
1.relig. »wspólnota wiernych«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: Kościół angielski »Kościół anglikański«: Korzeń tego wszytkiego zgorszenia byłá chuć nieokiełznána ku iedney niewieśćie/ ktorą on [król Henryk VIII] przełożył nád Bogá/ y nád kośćioł iego. Przysádźiły się potym do wszeteczeństwá iego/ łákomstwo y okrutność: y ná tych fundámentách vrosł ten nowy kośćioł Angielski. BotŁęczRel IV 47. Gdy mu [królowi Henrykowi VIII] przyználi Naywyższą Władzę nad Duchownemi y Swieckiemi, począł się zwać Naywyższą Głową Kościoła Angielskiego, co przez Seym Roku 1535 odważył się uczynić. ChmielAteny IV 94. ▲ kościół Boży: Co zá dział wiernemu z niewiernym? A co zá zgodá Kościołá Bożego z báłwany? BG 2Krl 6, 15-16. ▲ święty, powszechny i apostolski kościół: Y ieden święty powszechny y Apostolski Kościoł wyznawam/ wierzę; przy tym wyznániu vmieram/ gárdło kłádę. BirkRus 17. ▲ kościół katolicki: Począwszy od czásow Apostołow, Kościoł Kátolicki chciał iednegoż czasu święcić Wielkánoc, ktorego w stárym Testámencie święcono Páschę. BystrzInfChron 5 nlb..
2. »świątynia«: Koscioły tam bardzo piękne ktore przed tym bywały katolickie. PasPam 56. W kościołach w krakowie chcieliscie Stawiać konie strasząc Iezuitow az wąm musieli niebozęta Złozyc się na okupną iako Poganom. PasPam 60v. Przyiezdzał Amirał Zokrętow do koscioła na Nabozenstwo do Eboltod [Ebeltoft]. PasPam 68. Koscioł sąm tak piękny y wspaniały że mu rownego nigdzie w Polszcze nie widzę. Ołtarze Obazy Staroswiecka robota, ale tak sliczne farby, pokosty y pozłoty tak Sliczny porządek że y proszka na niczym nie zobaczy. PasPam 77v. Przyszywszy na Czapie Pasyikę to idąc przez koscioł lubo przez izbę na nikogo nieweyrzał [...] tylko tak obiema rękami podnosił przed oczy owę Czapkę z Passyiką a w nię patrzył. PasPam 83-83v. Uwazaymy iak wiele Bogu w iego kosciołach poczynił dyzgustów. PasPam 118. Nie w iednym ich grobie Chowano kazimirza w kaplicy Zygmonta oyca iego. Michała zas w kącie po prawey ręce w kosciele w chodząc. PasPam 248. Po kosciołach zas Gratiarum Actiones [modlitwy dziękczynne] czyniono [...] A w Człowieku prawie Serce usychało. PasPam 277v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: kościół apollinowy: Jeden tylko cudowny przykład przypomnię/ iáko w Krolestwie Babilonskim zá rządu Márká Antoniusá Senatorá Rzymskiego/ łákomi żołnierze z regimentu Awidiusá Kasyusa kościoł Apollinow w mieście Selewcyiey plondruiąc/ miedzy inszemi rzeczámi/ náleźli też iednę puszkę złotą ná ołtárzu iego/ ktorą gdy otworzyli/ vderzył z niey ták záráźliwy smrod záráze[ń]/ ktory nietylko onych żołnierzow nátychmiast pozábiiał: ále też wszytko powietrze krolestwa onego záráźił/ że nie tylko w tym Páństwie y pogránicznych krolestwách powietrzem ludźie wymarli ále też y w Rzymie/ y we wszytkich zachodnich kráiách/ ták/ że nád trzydźieśći millionow ludźi ráchowano/ co oną zarázą wyginęli. StarKaz 508. ▲ kościół Apollina: Vates, Starożytność zwała tych, ktorzy z natchnienia, albo instynktu iaką rzecz przepowiadali. Tacy byli w Delfach w Kościele Apollina wydaiąc Proroctwa na proźby. ChmielAteny1755 I 59. ▲ kościół dominikański »świątynia będąca własnością dominikanów«: Take[m] on czas trawieł w wielkie[m] utrapieniu, czesto do Koscioła Dominikańskie[go] chodz[ąc] na płacz ktoremem się tylko same[m] cieszeł a nadzieią w Panu Bogu. OssJŻyw 11. Tam [w niewymienionym z nazwy mieście] cztyry Koscioły Katolickie Bernardynski Dominikanski Augustyanski y Mniszek y Miasto piękne. SobTDzien 21. Tak do reparacji kościoła dominikańskiego w Janowie, także do wybudowania cerkwi bazyliańskiej w Kamieńcu Lit. nie skurczoną dopomógł ręką [ojciec autora]. MatDiar I, 151,. ▲ kościół Baalowy: I zeszli się wszyscy chwalcy Baalowi, tak że nie został żaden, któryby nie przyszedł. I weszli do kościoła Baalowego, a napełniony był dom Baalowy od końca aż do końca. BG 2Krl 10. ▲ kościół bałwanów: ▲ kościół archikatedralny (sz. zm.): ▲ kościół akademicki: Ma iego [św. Joachima] Relikwie Kościoł Krakowski Akademicki S. Anny. ChmielAteny III 154. Leży [bł. Jan Kanty] w Kościele Akademickim u S. Anny w Krakowie w grobie wspaniałym. ChmielAteny III 161.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Gdzie Pan Bog kościoł buduie/ tám diabeł káplicę stáwi. RysProv IV, 4.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas