1.»pragnący się czegoś dowiedzieć«: Co bárzo v prostakow zwiczáyna/ zá podusczeniem ćiekáwych y świegotliwych biáłych głow/ co o wszystkiem chcą wiedźiec/ aby miały o czym świergotáć/ bo by iem gębá zpuchłá milcząc/ y owszem rospisuią do sąśiadek swoich/ áby przybywáły/ chcąli wiedźić ieśli ich kto nie czáruie.WisCzar101. Co go z wyroku czeka niebieskiego Przestrzeż, á iáko dałeś my ćwiczenie: Ták y o przyszłey Fortunie day spráwę; A ukontentuy myśli me ćiekáwe.ClaudUstHist70. Lubo niemało w Wigilią koronácyi widźiáło zgromádzonego spektátorá oko ognistych z prochu áttemperowánych splendorow, więcey iednák ieszcze nápatrzyło sie tego wieczora illuminácyi, bo ná kilku mieyscách feierwerki chcąc sie lepiey iedne nád drugie popisáć ciekáwą ludzką zrzenicę swoią kontentowały emulácyą.RelKorCv. Nie mogli tego zrozumieć Rodźice moi, y gdy potym w kilka lát, támtędy przechodząc do Domu nászego wstąpiła, Mátká moiá Ciekáwszą się stawszy, nágliła áby to Proroctwo o mnie obiáśniłá.UrfeRubJanAwan3. Udatna postawa Iego y áffekt, ktory mi świádczył, uczyniły mię ćiekáwą dowiedźieć się názwiska iego; y przyznam, żebym nie wiedźiáła była, co mu daley odpowiedźieć, gdyby się był w tym momeńćie tanieć nie dokończył; po ktorym skończonym miáłam sposobność wiedźieć, czegom pragnęła.UrfeRubJanAwan10. Czyli záś te kráie południowe około polárne są morzámi podzielone, czyli iednę część ziemi nieroździelną zkładáią? ieszcze ciekáwá inwencyá ludzká tego niedoszłá.BystrzInfGeogrE2v. Dwie rzeczy w Sycilii ieszcze occurrunt notanda Peregrynántowi ciekawemu Scylla y Charybdis.ChmielAteny II210. Zkąd zaś ten iad, ktory łozne choroby rodzi; pochodzi; nie tak ciekawym Czytelnikom, iak Doktorom zostawuię; raczey się do lekarstw udaię.BeimJelMed42. Wiele o sciencjach waszmość pani Dąbskiej starościny winowrocławskiej słysząc, byłem ciekaw ją poznać jako damę godnego urodzenia de domo grafównę Szliwen.RadziwHDiar126. SNOPEK Ná polu życia ludzkiego, związany, przez śmierć starożytną Gospodynią, ktora spotkawszy się w puszczy z Pustelnicą, wzaiem z sobą rozmawiaią, śmierć ciekawey Penitentce moc y własność swoię opowiada.DrużZbiór246. Wielebny Xiądz Gaspar Knittel Iezuita Concione 1ma Pentecostes foliô 558. ledwie nie po wszystkich Swiata Narodach wywodzi, iak się któréy Nacyi ięzykami BOG zowie, co dla mądrego y ciekawego Cżytelnika iucundam et piam przyniesie materiam.ChmielAteny III2. TU moie ciekawe Pioro muśi sobie po Arabskich polatać gorach, szukaiąc Fenixa, albo Iedynego Ptaka, chcąc na niego choć casu natrafić, na ktorogo podobno od Potopu Swiata, albo też ab origine Mundi záden z fundamentalnie uczonych natrafić nie mogł.ChmielAteny1755 I120. Były wszystkie damy ciekawe poznać Wieluńskiego, a że był bladawy, nie zdawał się im być winnym w takowym oskarżeniu.MatDiar244. iestem ćiekawy to widźieć. ich bin begierig das zu sehen. je suis gros de voir cela.T III139. Stało się według żądania moiego, y gdym był ciekawy, iakich mieć będę podroży towarzyszow, dowiedziałem iż w tey razem karecie ma iechać wdowa z corką, y Kapitan z werbunku powracaiący. Monitor140.
▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲ ciekawe oko: Wszystkieby posági Ważył kto Helenine z połowicą świátá/ Zeby co zazdrościwa kryie dáley szátá Mogł przeniknąć: Ale dość ciekáwemu oku/ Z tego tylko co widzi/ cieszyć się obroku.TwarSPas7. ćiekawy. [...] 3) lehrbegierig. [...] 3) curieux, qui a envie d’aprendre, de favoir. [...] 3) obroć na to ćiekawe oko. T III139. Chcesz nasycić ciekawe oko widzeniem budownych miast, fortec, i zamków obronnych, wesołych Prowincyi poznać dalekie Państwa, rzeki i morza rozległe.KryszStat10.
a)»zbyt silnie pragnący się czegoś dowiedzieć; wścibski«: ZOile, cożći potym? żeś ná cudze spráwy Wyostrzył nie wstydliwy Ozor swoy ćiekáwy.TwarKPochH4v. Tę tedy wiárę masz rozwazać sobie Bez ćiekáwego o tem badánia, y troski, Iákiem śiebie sposobem wyniszczył Syn Boski?DamKuligKról136. Ponieważ śię zdało, że osobliwych okolicznośći tego człowieka umyślnie zamilczał, niechćieliśmy w niewczas bydź ciekawymi.GelPrzyp170. ćiekawy. 1) neugierig, vorwißig. [...] 1) curieux, témeraire. [...] 1) barzo ćiekawych nie kocham ludźi. T III139. Nie iest ciekawy badać o cudze się sprawy, Wszystko zaś, co do niego należy, uważa, Nigdy nie wynayduje sobie utrapienia, Stosuie się do czasu, do Osob, do mieysca.CoqMinNicA7v.
2.»interesujący«: Dayże mi moy Dobrodźieiu kśiążki iakiey ćiekawey na drogę, dla przepędzenia teskliwych po austeryach godźin.KonSRoz93. Rzekło się nieco o elementach w pospolitości. Teraz o każdym w szczegulności niektore ciekáwsze kwestye się rezolwuią, zgodne ták prywatney wiadomości, iáko y rozumnego á politycznego dyskursu.BystrzInfElemS3v. JNFORMACYA Nayciekawsza, naypotrzebnieysza, naypozytecznieysza.BystrzInfRóżnAa3v. Zamek Kairski, usiadł zá Miástem, y iest iednym z nayciekawszych Egiptu widowisk, ná skále wysokiey leży, ktorá mu za grunt służy, w koło murem wysokim y grubym opasaney.RolJabłJADziej58. Innych, prałatów i obywatelów, nie wyrażam dla szczupłości miejsca, które chcąc ciekawszymi napełnić rzeczy, brać nie chcę.RadziwHDiar138. X. Rzączyński w swey Historyi naturalney ciekawey pisze, że w Prusiech znaleziono sztukę Bursztynu siedmniaście funtow ważącą, á w Pomeranii pul dwanasta funta.ChmielAteny III342. WENECYA Stolica Rzeczy Pospolitey Weneckiey, stoi według ciekawszey lustracyi ná morza Adryatyckiego 72 Insułach, maiąc Parafii 72. Wież przy Kościołach 115, Rynkow 52, Pałácow 140, Fontan 148. Statuow marmurowych 164, Miedzianych 150, Koni miedzianych 9, Mostow 540.ChmielAteny IV220. Lecz ściśnionego y rozrzedzonego w iedney machinie powietrza następuiący skutek iest ciekawszy.ChróśSFizyka200. ćiekawy. [...] 2) wißig, voll schöner Sachen. [...] 2) curieux, beau, rare, qui a beaucoup de curiosité; qui mérite de la curiosité. [...] 2) ćiekawą kśiążkę czytam. T III139.
3.»bystry, biegły w czymś«: Gdzie iest ięzyk twoy wymowy [!], Wdzięczny, łagodny, rozmowny, Gdzie dowcip bystry, ciekáwy, Sposobny do káżdey spráwy.CompMed714. A tak Turcy zwiedzeni owemi pozornemi reprezentacyami Stanisława, że uspokojenia o koronę w Polsce nie masz, posłali z częścią wojska tureckiego Abty Baszę, człowieka rozumnego i ciekawego, aby wyrozumiał rzeczy, co się dzieje w Polsce, jeżeliby Turcy mogli jaki pożytek ztąd mieć.OtwFDziejeCzech201. A ktoż dopiero ciekawym umysłu swego dowcipem, zgromádzonego ludu serdeczne mogł penetrowáć ápplauzy?RelKorA2. Y owszem, rzecz prawie niepodobna, áby kto wszystkie części ziemi, morza, Páństwa, krolestwa, Prowincye, lubo nayciekawszy nogami zmierzył, okiem zlustrował.BystrzInfGeogrA. [...] ieden Szlachćic, ktory rad bywał ná Seymikách, miał Syná nieták ćiekáwego, iáko sam był; á chćiał go koniecznie ápplikować do obrad publicznych, y woźił go ná káżdy Seymik.RadzKwest167. Czego Hugo ten sam by był niedokazał, całe y naydłuższe nato sakryfikuiąc życie; tantae molis erat ta rzecz, ale przybrał sobie uczonych, pilnych, ciekawych Braci za kompanow pracy, numero Pięćset, po rożnych Konwentach Katalog Osob, wiadomości o sobie godnych.ChmielAteny III641.
4.»pilny, gorliwy«: Sąsiad mój, gospodarzem będący ciekawem, Popisuje się z nowo wyrobionym stawem.PotFrasz4Kuk I309. Kompendium, w którym ciekawy w sztuce myśliwskiej wiele profitować może, ile że jest z praktyki samej, a nie z ksiąg koncypowane w roku pańskim 1740 od dnia 29 augustaRadziwHDiar201. Curiosum genus hominum, ad cognoseendam vitam alienam, desidiosum ad corrigendam suam. Nie ieden iest Ostrowidz: patrząc na złość innych, Są ciekawi w poprawie drugiego, a siebie, Niewidzą, owszem kładą iako Swiętych w Niebie.ChmielAteny III527. Toż samo z ust wielu słyszałem Niewolnikow, z tamtąd uciekaiących: ale ci cíekawśi wszukaniu drogi do ucieczki, y chleba, niżeli tey soli.ChmielAteny1755 I118. Na ten czas Cetegus, który trochę pierwey, chcąc się obmyć z tego, iż tyle puinałow i szabel u niego nie dawno znaleziono, odpowiedział: że w całym życiu swoim przesadzał się z ciekawym staraniem na rynsztunek naylepszy: na ten czas, mówię, przerażony, zapomniały, przeparty swym wewnętrznym świadectwem, niespodzianie mowę utracił.CycNagMowy64.
5.»działający zbyt pospiesznie, pochopnie«: A isz temi czásy nászá Wielkopolská niezwyczáynie zágęśćiłá śię ná ksztáłt pożárow Czárownicámi/ lubo prawdziwemi/ lubo mniemánemi: ták/ isz náposiedzeniu y schadzkách zwyczáynych o żadney máteryey więcey nieusłyszysz/ iáko o Czárownicách: záczem y wielu máło ostrożnych ludzi á ćiekáwych ná posądzánie innych/ z pragnieniem bliźniego vtráty/ dobrei sławy y zdrowia/ sumnienia swoie záwodzą.WisCzar1. Náprzod godźien wielkiey nagany ow zwyczay niektorych kuropłochow ábo ćiekáwych Sędźiow/ ktorzy porwawszy nie odpowiednie do więźięnia powołánego oczáry/ potrwożywszy go y pomieszáwszy/ że ledwo przy sobie iest od przestráchu: záraz go nieodwiocznie káżą męczyć.WisCzar97. ćiekawy. [...] 5) hastig, unbesonnen. [...] 5) étourdi, précipité, inconsideré. [...] *5) w postępkach swoich zawsze był ćiekawy (porywczy.)T III139.
6.myśl.»o psach gończych: mający dobry węch«: Czasem wyzły ciekawe w chrosty zapusczaią I w trawy ktorzy płoche ptastwo wypędzaią.ArKochOrl67v. Y ktora ćiekáwemi psy po gęstych goni Zwierzá knieiách, bynamniey od rowney nie stroni Kompanij [...].ClaudUstHist19. ćiekawy. [...] 4) Jäger: der fleißig spüret. [...] 4) chasse: qui a un bon sentiment à suivre à la piste. [...] 4) ieden ogar leniwy, drugi ćiekawy. T III139.
1.»ten, kto pragnie się czegoś dowiedzieć«: Vważćie to ćiekáwi/ niemasz tákiey strazy/ By vpilnowáć miáłá/ gdy kto na co wazy.KochProżnEp31. A ieżeliby y więcey dowiedźieć się chćieli iáko częstokroć ćiekáwi czynią, y pytáli się gdźie często przemięszkiwąm/ odpowiesz, iż Europá wszystká naymnieyszym Alkierzem iest rezydentiey moiey.AndPiekBoh16. Także też pod Miastem Centum Cellae, vulgo Civita Vechia y koło S. Sewera Miasta, widać wiele obalin w Morzu, w ktorych Drzwi, Okna, Arkusy distinctissimè wydaią się Ciekawym.ChmielAteny1755 I555. Xięstwo Mazowieckie ma swoje excepta, które ciekawemu wolno czytać w Statućie, gdźie Pisarze powinni mieć swoich Podpisków, dla attendencyi Ksiąg tak Konstytucya 1577. ale i w każdey Ziemi są Regenći Ziemscy, Komornicy Ziemscy etc. etc.ŁubHist225. Ciekawiec, g. ćiekawca. Ciekawy. Forscher; neugieriger Mensch. un curieux; qui a de la curiosité.T III139. Dobrze ow sławny, i nayfundamentalnieyszey Mathematyczney nauki Doktor Euclides, ciekawie, i siła wybadywaiącemu się o Bogach, odpowiedział: Caetera quidem nescio, illud tantum scio, quod odêre curiosos. Więcey nie wiem, to tylko wiem, że nienawidzą ciekawych.KryszStat117.
2.»pies gończy mający dobry węch«: To runa wełny ostrzygasz odziane, To siecią łowisz ryby obłąkane, To rozne ptastwo, gdy stadami leci, Przykrywasz w sieci, Lub się też w pełnej przechodzisz stodole, Lubo z ciekawym na przepiórki w pole, Lub na kusego, jeżeliś myśliwy, W pędżęte niwy.MorszZWybór125.
»ten, kto bardzo silnie pragnie się czegoś dowiedzieć«: Na wierzchołku tedy tych gor, obszerną Planiciem maiących Korab Noego ośiadł, ktory czyli się dotychczás konserwuie (coby było cudem) alboteż iuż cale tempore edace rerum zgniły y zniesiony, y nayciekawszym dociec nie można.ChmielAteny1755 I108. [...] gory Ararat niedostępnosć, śniegow grubość wielkich co rok przybywaiących, straszne praecipitias zwierząt strasznych feritas, a przytym meô iudiciô àér suffocans, gruby y zimny, wszystkim na gorę tę, choć nayciekawszym y naydowcipnieyszym praeluserunt [?] aditum, et spem.ChmielAteny1755 I109.