Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. arsenał; D. arsenału; B. uż. nżyw. arsenał; N. arsenałem; Ms. arsenale; W. arsenale; ~ lm M. uż. nosob. arsenały; B. uż. nosob. arsenały; N. arsenały

Etymologia: <wł. arsenale, z arab.>

Znaczenia:

1. »budynek lub pomieszczenie przeznaczone na skład broni, zbrojownia«: W arsenale weneckim widziałem dziwną rzecz. AquaPrax 142. Arsenáł/ vide Zbroiownia. Kn 9. Pełne dział Arsenały, pełna Kortygarda Ustrzępionych, Janczarow. PotWoj 11. W skarbie niemasz nervum belli; fortecy żadney, arsenały bez artyleryi. LeszczStGłos 9. [...] po obaczonym Ceukhauzie álbo Arszenale [...] ku Francyi ruszył się [dwór] [...]. GazPol 1736/96, 8 nlb.. Aukcyą także w Woysku uczynić maią do 32 000 ludzi Regularnych, iako też dla wystawienia y sporządzenia Arsenału. MerkHist 709.

◼ Przenośnie: ◼ Czekauzie armat pełny czyli mam rzec cale, Wszelkiemi napełniony cnoty arsenale [o Matce Boskiej]. KochOgrTur 67. ◼ Kilka Piorunow Jupiter uderzy, Ile zaś razy zagrzmi, ile błyśnie, Tyle Rac z swego Arsenału ciśnie. DrużZbiór 314. ◼ Poyzry o wieczny Boze ktoryś niegdy tęgięm Uiął gniew sprawiedliwy przez niebo popręgięm I wiecznies malowaną zawiązał obręczą Swoy Arsenał, z kąd grozy twe nad Swiatem brzęczą. PotWoj 3. ◼ Niechay grzmią grozy, gorne Arsenały. PotSyl 31. ◼ Czesc Woyska osiodłała grzbiet Dunaiowego Arsenału łodziami. DrobOpow 17.

2. »fabryka broni, ludwisarnia«: Arsenał, 44. sal obszernych zamyka, w ktorych ustawicznie robi Rzemieśnikow na 2000. BystrzInfGeogr F2v.

3. »warsztat, w którym się buduje i remontuje okręty«: Drugi port pod Galatą [...] Niżej widzieć arsenał na ćwierć mili długi, Pod dachy spiżanymi [...] Tu galery stoją Gdzie fale, ani plusków morskich się nie boją. TwarSLegK 161. Vmárł w tych dniách w Konstántynopolu Kikáie/ to iest Márszałek z Arsenału/ gdzie się Okręty y Galery robią. MerkPol 54. Aby miał [port] Arsenał do budowania Okrętow. ChmielAteny II 9.

◼ Przenośnie: ◼ W iedney się tylko Polszcze rodzą te Okręty, Ktore śmiertelney szargi wytrzymawszy fale? Z ziemie wziete? w Niebieskim świecą Arsenale. PotPocz 92.