Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: *TRUCIZNA, *TRUJCIZNA

Słowniki:
SStp (trucizna, trujcizna), Kn (trucizna), T (trucizna), Lpod: truciciel, SWil (trucizna, trucina), SW (trucizna, trucina, truciz, trut, truta), SJP (trucizna) notują
SXVI (jest w indeksie) nie notują

Formy: lp M. trucizna; D. trujcizny; B. truciznę; N. trucizną; ~ lm M. trucizny; D. trucizn; C. truciznom; N. truciznami

Znaczenia:

»substancja, której spożycie powoduje śmierć«: Antidot, to iest lekarstwo przeciw truciznom y zarazom. SyrZiel 399. Kotom iest trucizną kwiát ich [goździków] wespoł z pączkiem z ktorego wykwita. SyrZiel 900. Sam widzi [Marganor] Druzylline ciało, próżne ducha. Nic to przecię: on jadem surowem ruszony, Kole bezduszne piersi przez obiedwie strony [...] Tak pełna trucizn źmija żądło pomsty chciwe Topi w kiju, którem ją chłopczysko gniewliwe Przyciska. ArKochOrlCz III 147. Venenarius. Trucizna robiący. Czárownik. 2. Truciciel. KnŁacPol 808. Przyszłá wiádomośc z Liuorno, iakoby tam miáł przypłynąc okręt samym Tabakiem náłádowány/ udáią żeby ten tabák miał bydz trucizną napusczony/ co táką abhorrescencyą do tábaku spráwiło/ ze się go ludzie boią/ y iuż áni piąta część nie przedaie się tego/ iáko się przedtym przedawáło. MerkPol 305. Takich iako truycizny wystrzegali się zawsze. Swiata tego Potentaci. PasPam 148. Nie wspominam rozmáitych chorob ludzkich y bydlęcych, ktore zárazáią, iako y zbożá po polu truciznámi u sztukami czártowskiemi. WisCzar 32. Przyjaźń pokryta Zawsze szkodliwa, W niej z akonity U hypokryty Trucizna bywa. KochChrysTur 24. Iako Panam go [Lizymacha] kochał, y szanował, Asz twego Brata trucizną zamorzeł [...] Zesię Macosze, nie tak barzo korzeł, nie mnie: wszytkich sług tym alienował. PotSyl 67-68. Możesz bydź srozsza trucizna nad Sandarakę? nad arszenik? SekrWyj 153. Nie tak człowieka [...] zamroczy Trucizna [...] Jako Aspida; co zabiia szpikiem. LucChrośPhar 313. Gdy kto nie ostrożnie zażyie Arszeniku albo Auripigmentu, albo Razgielu. Naprzod postrzegszy że zażyie kto trucizny, zaraz daway Oliwy po łyszcze. PromMed 158. W złotey Alakant spełniaiąc Czarze Z pereł truciznę piią Cesarze. MikSil 90.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ trucizna arszenikowa:

◼ Przenośnie: ◼ Mowicie; nie iestesmy głodni w słowo Bożé [...] Niebożętá/ oszukáni iesteście od złych y fáłszywych praedykántow wászych. Rozumiecie iż słowo Bożé do was przynoszą/ á oni trucizną was zárażáią. Fárbá tylo chlebá ná wierzchu wewnątrz butwiáłość szczera. BirkSkar 4. ◼ Wydali na przeciw Apologiey [...] Script iadu Schismatyckiego y Heretyckiey trucizny pełny, a swym go Naśladowcom cukruiąc, Antidotem go otitułowali. SmotEx 3 nlb. ◼ W Ciele záś. O! Iák strászliwe złych przymiotow trucizny, Dotknieniu niebeśpieczne, To złość bodźcowáta To niemocna y słábiuchna ułomność To niepomiárkowána pożądliwość, To ślepe y przepáściste głupstwo. LubSŁapAdw 10-11.