W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 20.01.2020
ARTERIA rzecz. ż
Słowniki:
SXVI, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują
Formy: lp M. arteria; D. arteriej // arterii; C. arteriej; ~ lm M. arterie; D. arteryj; B. arterie; N. arteriami; Ms. arteriach
Etymologia: <łac. arteria, z gr.>
Znaczenia:
1.med. »naczynie krwionośne, tętnica«: Poki mogł mowić/ poty Officium diuinum odprawował; skoro/ znacznie usychać w nim arterie poczęły/ od starszych swych z tey powinności był wypuszczony [Piotr Skarga]. BirkSkar 26. Wilgotność y pary z nich melankoliczne ze krwie wyżgłey [...] w sercu y w żyłach żywotny[ch] od serca/ (pulsowemi zowią/ y Arteryami). pochodzących wypędza [wino z melisy]. SyrZiel 691. Pierścien bowiem co innego iest, tylko Corona cordis, która nie tylko rękę zdobi, ale oraz serce w zbiegaiących się iego do ręki arteryach koronuie. PisMów II 161. Kto iest podległy częstym bolom zębow, temu trzeba przypalić Arteryi na skroni z tey strony, kędy się bol często odzywa. CompMed 75. ESPRITS [...] DUCHY w suchych żyłach w arteryach. DanKolaDyk I, 543. Gdy żyły pulsowe Arterie zwane przecięte będą, krew z trudnością da się ustanowić. VadeMed 233.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: arteria wątrobna: Sol. Ta służy Arteryey wątrobney. SyrZiel 148. ▲ arteria wielka: Zyły pospolite serca są dwie żyły pulsowe iako są: Arterya wielka [...] y Arterya do płucow idąca. KirchFac 31-32.
2.med. »przewód oddechowy, tchawica«: Krew przez usta zwykła dobywać się z rożnych mieysc, to iest albo z głowy albo z arteriey oddechowi służącey. PromMed 81. To [zmiana głosu] pochodzi z tych naywięcey przyczyn. Pierwsza iest: z rożney konstytucyi, to płuc, to arteryi. BystrzInfCosm F1.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM