W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 21.09.2023
KONNY przym.
Słowniki:
notują
Formy: lp M. m konny; ż konna; n konne; D. m konnego; ż konnej; n konnego; C. m konnemu; ż konnej; n konnemu; B. m nżyw konny; ż konną; n konne; N. m konnem; ż konną; n konnym; Ms. m konnym; ż konnej; n konnym; lm M. nmos konne; D. konnych; C. konnym; B. nmos konne; N. konnymi; Ms. konnych
Znaczenia:
1. »związany z koniem«: Konny, adj. & subs. [...] 2) Pferd-, was zu Pferde geschicht. [...] de cheval; ce qui se fait de cheval. [...] T III 603.
a) »taki, do którego używa się konia lub koni«: Podpiwszy sobie Niemiec i Tatarzyn marcem, Na pojedynek konny wyzwali się harcem. PotFrasz4Kuk I 371.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: konna bitwa: Konna bitwá [...] Konno się potykam. Kn 299. Konny, adj. & subs. [...] 2) Pferd-, was zu Pferde geschicht. [...] de cheval; ce qui se fait de cheval. [...] konna bitwa. T III 603. ▲ sejm konny »sejm, w którym szlachta przybyła na koniach uczestniczyła osobiście, nie tylko przez posłów«: Ruszylismy się tedy pod Lublin y tam zaraz Stanąwszy mowili de modo Consultationis Iako to chrzcic czy Seymem konnym Czy konwokacyią. Czy kołem Generalnym. PasPam 241. [...] wziął Głos I. M. P. Poseł Powincyi [!] Litewskiey z Powiátu Witepskiego in hunc sensum [...] Ażeby [...] Ich Mość PP. Posłowie [...] o determinácyą konnego Seymu prośili [...]. AwAct 1-2. Z Litwy od Związku Szlácheckiego, alias z Białey Ruśi byli Posłowie u Krolá I. M. z Instrukcyą Punktow srodze ćięszkich, między inszymi koniecznie żądáiąc konnego Seymu [...]. WiadWarsz_1698_1III 2. § 13 Jedenasty sposób utrzymywania sejmów. Sejmy konne. Jedenasty sposób utrzymywania sejmów funduje się na prawie, to jest na paktach konwentach Augusta II... Rzplita tedy już, mówią, opatrzyła skuteczny tym prawem sposób, aby czyli każdy trzeci ordynaryjny, czyli po zerwanych dwóch sejmach trzeci był naznaczony sejm konny. KonSSpos 146. ▲ agitacja konna (sz. zm.) »zażywanie ruchu poprzez jazdę konną«: Agitacya konna lub wozkowa [...] wielu suchotnikom podziwienia godną zdrowia melioracyą uczyniła. BeimJelMed 191. Przy zażywaniu tych Pigułek konna agitacya koniecznie potrzebna przez godzinę iednę y drugą. BeimJelMed 619.
b) »poruszający się na koniu lub koniach«: Przepráwiło sie tego dniá konnych Turkow przez Dunay 200/ y tám kilká Wiosek zápalili/ ále nápadszy náśi zniesli ich/ y sto w Dunáy wpędźili. DiarWied Bv. Konny, adj. & subs. [...] 2) Pferd-, was zu Pferde geschicht. [...] de cheval; ce qui se fait de cheval. [...] konny żołnierz [...]. T III 603.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: gwardia konna: Poruczników chorągwi poważnych (jeżeli który co prawdę o krzywdzie wojska mówił) odmieniał bez woli rotmistrzów, chorągwie pancerne sine consensu ordinum zwijał a gwardyje konne i piesze do boku swego formował: drabantów, grenadyerów konnych, Węgrów, janczarów etc. etc. OtwFDziejeCzech 266. ▲ grenadier konny (sz. zm.): Posłał téż tam był hetman wielki koronny znaczne podjazdy, którzy pomagali Moskwie; ci zabrali w Bydgoszczy regiment króla Stanisława, konnych grenadyerów 800 pod półkownikiem Grondhoffem. OtwFDziejeCzech 118. Potém pisarz nie bawiąc po mieście udał się do Niskiego zamku, gdzie był hetman: tam major Brześciański kochający dobra pospolitego poddał się z grenadyerami konnymi, w których miał hetman największą ufność, a tatarskie chorągwie pod ceihausem w gotowości stojące uciekły między wały. OtwFDziejeCzech 264. Poruczników chorągwi poważnych (jeżeli który co prawdę o krzywdę wojska mówił) odmieniał bez woli rotmistrzów, chorągwie pancerne sine consensu ordinum zwijał a gwardye konne i piesze do boku swego formował: drabantów, grenadyerów konnych, Węgrów, janczarów etc. etc. OtwFDziejeCzech 266. [...] na toż Corpus uderzyli [Turcy] ták ze rozgromiwszy Hussaryą y Karabinierow y Granadyerow konnych [...]. MerkHist 10, 725. ▲ regiment konny: Król Stanisław in assistentia pięciu regimentów konnych szwedzkich, pod komendą Krassawa generała będących, i z jp. wojewodą kijowskim awansuje przeciw kwarcianemu wojsku ku Jarosławiu, chcąc albo przymusić do batalii partem albo do traktatu. ZawiszaPam 265. ▲ konne wojsko: konne wojsko. die Reuterey. la cavalerie. T III 603.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
KONNY m
w funkcji rzeczownika
Formy: lp M. konny; ~ lm D. konnych
Znaczenia:
»żołnierz, rycerz poruszający się na koniu, kawalerzysta; jeździec«: XIĄZĘ BADYNSKIE. FIDES MEVM BONVM. Prowádźi Konnych/ 1000. Piechoty/ 4000. Ma Czarne Chorągwie/ ná ktorych Száchownicá w czerwone á w białe polá pomálowána/ cum inscriptione, VICI LVDVM. ZrzenNowiny B2v. On do mego ojca daje znać. Ojca żal i gniew zdejmuje, co w skok jechać się gotuje; Przysięga się i na nieba, że to krwią oblać oblać [oblać:inf:perf] potrzeba. I gdy już w drogę wyjeżdża, aż drugi konny przyjeżdża, Aby się nie alterował, gdyż stary już ustępował. Ociec mój rozgniewany chciał jechać, ale że zaś przybiegł konny, dając znać, że już p. Krakowski wyjeżdżał, pisali tylko do siebie. StanTrans 31. Konny, adj. & subs. 1) Reuter, der zu Pferde ist. [...] cavalier, piqueur, homme de cheval. [...] konnych było sześćiu. T III 603.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WG