Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, SW, SJP notują
SStp (?), T (?), L (?), SWil (?) nie notują

Formy: aby

Znaczenia:

1. »wprowadza zdanie podrzędne dopełnieniowe«

a) »bez odpowiednika zaimkowego w zdaniu nadrzędnym«: To to iest rozumnego wodza dzieło domyslic sięi y zabiezec aby nie gubic Woyska. PasPam 72. I owe [konie] co się po ogrodach poniewierały kazałęm Urzędnikowi aby pobrał. PasPam 157v. Niegodni aby pies za zdrowie ich pił pomyie bo ludzi potracili. PasPam 164v.

b) »z odpowiednikiem zaimkowym w zdaniu nadrzędnym«: Kładę tedy natym mieyscu [...] Taką admonitią że by kozdy z szkoł wyszedszy starał się oto pilno aby się rzeczom przysłuchał y przypatrzył na Seymach. PasPam 201. Zabiegaiąc temu abysmy do takich Inkonveniencey nieprzyszli iako z Prusami starać się będą [...] posłowie. PasPam 217v. Iezeli pozyię na tym będę stał aby Seymy odprawowały się na koniach. PasPam 231v.

2. »wprowadza zdanie podrzędne okolicznikowe celu«: Iam tu przyiechał abym dziękował WMMPanu ze tu iestes Opiekunem zony moiey. PasPam 83v. Powiedaią sposob żeby posłał do pobliszszych Miast aby się tez do tego przyłozyli. PasPam 168v. Z mysliliscie sobie Minnicę Tynfowską we Lwowie abyscie zebrali dobrą monetę na pozytek swoy. PasPam 194. Z namis się w tey urodził Oyczyznie [...] od nas wolnemi głosami wezwany abys nąm Panował. PasPam 227-227v.

3. »wprowadza zdanie podrzędne podmiotowe«: Niepodobna abyscie się tam mieli przeprawić. PasPam 75. Iezeli ich Podiazd dognał nie podobna aby Ich Miał tak osaczyć Zeby mieli Wszyscy zginąc. PasPam 91. Ex pedit [przystoi] aby się KROL IMSC uiął o swoię y o naszę obelgę. PasPam 140.

4. »wprowadza zdanie podrzędne przydawkowe«: WMMPana [...] przeymować będą z prozbą moią abys WMMPan do Domu mego nakrotki czas raczył divertere. PasPam 173. Musiała Stanąc konstytucya aby dwa Seymy odprawowały się po Sobie, w koronie a trzeci w Litwie. PasPam 250v. Zadnego nie było podobienstwa aby Bog miał zęmną takie dziwy uczynić w momencie prawie, Iakie uczynił. PasPam 279v.

5. »wprowadza zdanie podrzędne orzecznikowe«: Taka była Ordynacyia aby wszystkie pułki iednego dnia Stanęły w ybozie [obozie]. PasPam 71.

Słowniki:
SXVI, Kn, SW, SJP notują
SStp (?), T (?), L (?), SWil (?) nie notują

Formy: aby

Znaczenia:

»choćby, tylko, zaledwie«: Gdy bym był miał w tęn czas aby iednego Czeladnika przy sobie mogł by był iako naypięknieyszych Rumakow nawybierać. PasPam 96. Są tez to y insi zacni Prałaci Biskupi kollegowie twoi [...] Wszak to Ludzie iako y ty A Słychać że na nich aby Podobienstwo Postępkow twoich zacny Pasterzu. PasPam 193v.