Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: CHMIELOWY, *CHMIELIWY

Słowniki:
SXVI, L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: lp M. m chmielowy; n chmielowe; D. m chmielowego; n chmielowego; B. m nżyw chmielowy; ż chmielową; lm M. nmos chmielowe; N. chmielowymi // chmieliwemy // chmielowemi

Znaczenia:

1. »pochodzący z chmielu, będący częścią chmielu; związany z hodowlą chmielu«: Liścia więtszego niżli Dzięgiel/ ná kształt chmielowego/ około kráiow ząbkowáneg[o]: miękkością Rozdzieńcowi podobne/ á żołtáwe dzięgielnica]. SyrZiel 103. Drżeń we środku cienki/ y biały. Liście gęsto z korzeniá/ ná długich y mocnych stopkách pochodzi/ zupełney zieloności: á iáko Dioscorides pisze/ Ostrowełniste/ Figowemu liściu bárzo podobne/ w swym okręgu ná pięcioro sie dzielące labrem/ iáko list chmielowy/ miąższe/ szerokości mierney/ á około kráiow kárbowáne. SyrZiel 226. Wszytkie ine Febry zástárzáłe y zágniłe leczy/ ktore z zátkánia y zámulenia wątroby pochodzą/ tym sposobem: Wziąć Rzepikowego ziela dwie gárści/ korzenia iego garść/ Chmielu młodego ábo wierzchołkow iego/ y z liściem/ kwiátu chmielowego/ Kopytniku z korzeniem po gárści. SyrZiel 275. Weźmi liścia sámego Bylice/ Słazu máłego ábo niskiego polnego/ Lebiotki/ kwiecia Chmielowego/ po dwu gárści káżdego [...]. SyrZiel 724. Krew melánkoliczną wysmáżoną wywodzi/ nasienia chmielowego czwierć łotá/ ż winem piiąc. Czyni toż kwiecie chmielowe w winie wárzone. SyrZiel 1459. A ktory miał trzy żony. Wszak to iedno ciáło/ To ie musi wziąć ná się/ poniesieć nie máło. Iescze drugie są tłuste miązsze białegłowy/ Będzie dźwigał na sobie by wancuch chmielowy. FraszNow C4v. Lupuli. Hopffen Blumen. Chmielowe. GuldOn 20. DRZEWA KORZENIA Y inne rzeczy poty spráwuiące. DRzewo Bukszpánowe, Jałowcowe, Jesionowe. Dębowe młodociáne, Sásáfras, Gwáiákowe. Korzeniá. Salsa parillae, Dzięglowe, Łopianowe, Chynae, Kopru włoskiego,Iormentilli, Cytwarowe [...] Chmielowe. VadeMed 35.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ [kocioł] chmielowy: Miedź: Kotłów piwnych 2, chmielowy jeden, garniec gorzałczany jeden, kociełków kuchennych 2 [...]. InwKal I 209. Sprzęt browarny. - Kotły 2: jeden o 6 beczkach, drugi chmielowy o półtoru beczkach, dobre, roku przeszłego za panew starą wymieniany [...]. InwChełm 128. ▲ kociełek chmielowy: Kociełek chmielowy dobry, kadzi 2, przecier jeden dobry, drugi zły [...]. InwKal I 213. ▲ [Ogród] chmielowy: [...] dozywotne mieszkanie ze wszytkimy gruntami oronemi y nieoronemi lesnemi yzsianozętnemy [...] zsadamy owocowemy y chmieliwemy [...] po zywocie moim iey zapisuię [...]. DekrŻmud 131. ▲ [Sad] chmielowy: [...] maiętnosc [...] z lasy sadami owocowemi y chmielowemi stawiszczami sadzawkami y Rzekami [zastawiliśmy] [...]. DekrŻmud 44a. [...] tę maiętnosc naszą własną podubisce zastawilismy [...] z lasy sadami owocowemi y chmielowemi stawisczami sadzawkami z rzekami y z rzeczkami [...]. DekrŻmud 109b-110a. [...] tę maiętnosc moią [...] starymi y nowo załozonymi ogrodami sadami owocowymi y chmielowymi Stawami sadzawkami [...] w moc [...] synowi [...] podałem [...]. DekrŻmud 255a. ▲ chmielowa tyczka: Na co Czarniecki powiedział że nąm pochwili y kopiie Niepomogą nie trudno w Litwie o Chmielową Tyczkę. PasPam 99v. ▲ bot. wierzchołki chmielowe: Lupuii iuli, Wierzchołki chmielowe [regestr ziół]. CompMed 24.

2. »alkoholowy, piwny«: Ten [Skliński], mając u siebie dworzany Carowej [...], niemałą część nocy, zażywając wspólnie dobrej myśli, strawili, którym także przyszło do dnia przetrwać. Gdy ten rozruch usłyszeli, nie wiedząc, coby się działo, ciężar jeszcze chmielowy prawie nosząc [...] ładunki [...] na wiatr powystrzeliwali. NiemPam 74.