Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ARYTMETYKA, *ARTMETYKA, ARTYMETYKA, ARYTEMETYKA

Słowniki:
SXVI, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn, T nie notują

Formy: lp M. arytemetyka // arytmetyka // artymetyka; D. arytmetyki; B. arytmetykę; N. arytmetyką; Ms. artmetyce // arytmetyce; ~ lm B. arytmetyki

Etymologia: <gr. arithmētikē>

Znaczenia:

1. »nauka o właściwościach liczb i działaniach na liczbach; umiejętność liczenia, rachowania«: Trudne arytmetyki, algebry głębokie, Dowcipnej Uraniej nauki wysokie, wszytkę matematykę miał [Stefan Trębecki] jak za igrzysko. MorszZWierszeWir I 431. Arithemetica naucza łączyć liczbę do liczby. MłodzKaz IV, 203. Ten że Josephus pisze [...] o Abrahamie, ktory miał w rzeczach Niebieskich wielką experyencyą y Astrologii z Arithmetyką nauczył Egypcyanow. DuńKal P 2v. Dosyć tu będzie na moy rozum podły [...] Przynaymniey w lesie Dęby, Sosny, Jodły, Rachować, w tey się Artmetyce ćwiczyć. DrużZbiór 304. Rozumiałem cię też za iednę rzecz potrzebną w tym nie upośledzać/ abyś y ten sekret wiedział/ iako się przez Arythmetykę y innych [nauk] wiele sprawuie. GorAryt 174-175.

◼ Przenośnie: ◼ Iako liczba Platonowa trudna była na Philozophy/ tak y ta Arytmethyka niebieska na Dawida ś. niewiedział co znaczyła. BirkNiedz I, 70.

2. »rachunek, zestawienie wydatków a. postać alegoryczna«: Obraz w Czarnych romach na Papierze na ktorym Artimetyka. ArchRadziw 64, 18.