Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: ŁABĘDŹ, ŁABĘĆ, ŁABĄDŹ

Słowniki:
SStp (łabęć), SXVI (łabęć, łabędź), Kn (łabęć), T (łabęć, łabędź), L (łabęć, łabędź), SWil (łabędź), SW (łabędź, łabęć, łabądź), SJP (łabędź) notują

Formy: lp M. łabęć // łabędź; D. łabędzia // łabęcia; C. łabęciowi // łabędziow; B. uż. żyw. łabęcia // łabędzia; N. łabędziem // łabęciem; Ms. łabędziu; ~ lm M. łabądzie // łabędzie // łabęcie; D. łabędziów // łabęci // łabędzi; B. uż. nosob. łabędzie // łabęcie; N. łabędziami // łabęćmi // łabęciami // łabędźmi; Ms. łabęciach

Znaczenia:

1. »duży, wodny ptak o długiej szyi, białym (rzadziej szarym) upierzeniu, Cygnus«: Tym się też brzydzić będzie z ptástwá, y jeść ich nie będziecie/ bo są obrzydliwością: jáko Orłá/ y Gryfá/ y morskiego Orłá/ Y sępá/ y Kánie według rodzáju ich. Káżdego Kruká według rodzáju jego: Tákże strusá/ y sowy/ y wodnej kánie y Jástrzębá/ według rodzáju ich. Y Puhaczá/ y Norká/ y Lelká/ Y Lábęciá/ y Bąká/ y Bocianá. Y Czáple/ y soiki, według rodzáju jch/ y Dudká y Nietopyrzá. BG Kpł 11, 13-19. ŁAbęć/ Cygnus [...] Cycnus [...] Olor. Kn 342. Pytałem y oto czemu na Huzno zapraszają? [...] Powiedział ze ta Sztuka nay Smacznieysza iest w Łabędziu. PasPam 164. Całego Łabędzia, zapraszać, niżeli na same Huzno. PasPam 164. CYGNE, subst. m. Cycnus, i, m. Olor, oris, m. [...] ŁABĘC. [...] Ptak wodny wielki, bardzo biały procz młodości, szyie długiey y prostey. Pospolita omyłka iákoby łabęć miał spiewać przed śmiercią, iest okazyą że Poetow pospolicie zowią Łabędziami Gory Parnassowey zwłaszcza o ostatnich ich rymach y pismach mowiąc. DanKolaDyk 407.

a) »element herbu wyobrażający łabędzia«: Do Piiánice Herbu Łábędz. Łábęcia w Herbie nosisz, wodą Łábęć płynie, Wodę piia? czemusz ty, pytam: mokniesz w winie? PotPocz 174. Do Xiędzá Herbu Łábędz. Sam w Albie, Łabęć w Herbie, zacnego Kápłáná, Skoro zdiął Albę z siebie? áż czárna sutánná, Iużby z Herbowym, z wierzchu, y ze spodu Ptakiem, Záwsze białym, y záwsze trzebá być iedynákiem? Ieżeliś tylko komzą, ciáłem á nie duchem, Biáły? PotPocz 174.

# Użycia metajęzykowe: # Dziegieć gość kłykieć łábęć łokieć páznokieć połeć pypeć wiecheć [są r. męskiego]. WojnaInst 11