W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 21.05.2019
AGRESTrzecz m, *AGRESTArzecz ż
Warianty fonetyczne: AGREST || AGRESTA, *ANGREST, AGRESZT
Słowniki:
SStp (agrest, hrabrest), SXVI (agrest), Kn (agrest), T (agrest), L (agrest), SWil (agrest), SW (agrest), SJP (agrest) notują
Formy: lp M. m agrest // agreszt; D. m agrestu; B. m uż. nżyw. agrest; N. m angrestem // agrestem; ż agrestą; Ms. m albo ż agreście; ~ lm M. m albo ż uż. nosob. agresty; B. m albo ż uż. nosob. agresty
Etymologia: <łac. agrestis 'dziki, polny, wiejski'; śr. łac. agrestus 'młode, kwaśne wino'>
Znaczenia:
1.bot. »krzew ogrodowy lub dziko rosnący o jadalnych jagodach; także zbior.; Ribes grossularia«: Iest tu ciernia siła/ są roze leśne/ są kolące głogi/ Agresty/ Wiosna y oset rozwiła. TwarSDaf 62. Ogród włoski niedawno założony. W którym ogrodzie kwater jest 12; niektóre osadzone agrestem, podrzeczkami i bzem. [1695] InwKal I 239. Około tego dworu ogród in parte warzywem zasiany, agrestu jest w nim trocha posadzonego i lewandy. [1744] InwKal I 683. Die Stachelbeer/ Agrest. m. MalczWok A8v. Około zamku ganek między murem angrestem obsadzony i kilka drzew starych. [1730] InwChełm 129. Agrest y Porzyczki: Wszelką przyimuią ziemię. DuńKal F1v.
2. »jagoda krzewu agrestowego; także zbior.«: Frukty doyźrzáłe, iáko to Porzyczki, Agrest, Wiśnie y inne rzeczy do konfektow należące w tym Miesiącu ná domową swoię wpráwiáć potrzebę. HaurEk 110. Tu złote pomarańcze, tu cytriny wiszą. Tu się gruszki tysiąca rodzajow kołyszą. Aż pigwy, aż agresty, co przystają wcześnie. Znajdziesz śliwki, orzechy, porzeczki i trześnie. PotFraszBrück II 374. Weś Agrestu wielkiego, wybierz z niego ziarka. CompMed 646.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: agrest w cukrze: Konfekty rożne [...] Agrest w cukrze, Wino w Gronach, w cukrze. CzerComp 5.
3.bot. »dzika winorośl; Ribes uva crispa«: Parodok: latorosl: grono: agreszt. JaśDict 80. LAMBRUCHE (Espece de vin sauvage) [...] Vitis labrusca [...] AGREST macica winna dzika płonna. DanKolaDyk II, 186.
4. »kwaśna jagoda winorośli lub innej rośliny; także zbior.«: Żołądkowi zbytnie gorącemu: wziąć tey wodki cztery łyszki/ podrożnikowey/ syropu z Agrestu/ to iest z winnych niedoźrzałych iágod po dwu łyżek [...] to poránu y ná noc kilká dni pić. SyrZiel 1153. Agrést/ iágodá/ Uva acerba [...]. Uva im mitis [...]. Uva immatura [...]. Uva immatura non solum vini, sed oliuae, lauri etc. Kn 5. Potrzeby Ogrodne [...] wino w gronach, Agrest. CzerComp 2.
5. »sok z niedojrzałych jagód agrestu lub winorośli, kwaśne młode wino«: [...] ze dwie grzance z chlebá rżánego vpiec/ w winnym octcie/ ábo w Agreśćie ie rozmoczyć [...]. SyrZiel 914. Jednák świeżo zielone w strączu swym wárzone/ á z oliwą i z ágrestą przypráwione/ [fasole] są tucznieysze y smácznieysze. SyrZiel 1036. [...] ocet winny z agrestem nápoły nato [kłącza kopru z solą] leią/ y w mieyscu suchym żeby niepopleśniáło stáwiáią [...]. SyrZiel 1140. Winnice lepiey się dostawáią, gdy chłodny, y zimny Sierpien, ná Agrest niektore zrywác, áby inne groná tym prędzey dochodziły, liście tákże zrywáć według wzwyż opisania o Winnicy. HaurEk 111.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: TS