▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chleb średni: Chleb śrzédni/pospolity/ [...] Secundarius [...] Panic secundus. Kn 65.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ próżny chleb »darmozjad«: Cięszki to zaprawdę Stanowi Senatorskiemu uwazam Paroxyzm kiedy go iuz Oyczymami Iusz Łuszczy bochęnkami y proznemi chlebami iuz na ostatku zdraycami Oyczyzny nazywaią. PasPam 140. ◆ chleb żałobny »stypa«: Byłęm zas na pogrzebie [...] Przyiaciela [...] Ktory na moich rękach umirał y zapraszałęm na chleb załobny. PasPam 257v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ przybyło zębów do chleba: ▲ hibernowy chleb »świadczenia należne wojsku w czasie leż zimowych«: Tudziesz tez y to tey sztuki Hibernowego chleba posiągnąć smiele mogę. PasPam 121v. ▲ tłusty chleb »dostatnie życie«: Ia zas będąc inter incudem et maleum [między kowadłem a młotem] maiąc rowno zynszemi zasługi y bywszy godzięn wespoł z niemi tak tłustego chleba. Chciałęm bydz w związku. PasPam 120.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ chleb jeść »żyć cudzym kosztem«: Że by przecię więcey Ieść chleba Szwedzkiego nizeli Dunskiego. PasPam 54v. ◆ tłusty chleb »bardzo dobre, dostatnie życie, utrzymanie«: Ia zas będąc inter incudem et maleum [między kowadłem a młotem] maiąc rowno zynszemi zasługi y bywszy godzięn wespoł z niemi tak tłustego chleba. Chciałęm bydz w związku. PasPam 120. ◆ czyjś chleb zjadać, darmo czyjś chleb zjadać: Nic niesprawił a przez dwie zimie chleb ziadał. PasPam 71v. Pisoczynski [Piaseczyńki] Kazimierz [...] starał się pilnie że by stawać pro Gloria Gentis [w obronie sławy narodu] y że by owi ktorzy znim aemulabantur [współzawodniczyli] widzieli ze tam niedarmo Chleb ziada. PasPam 76v. Przez cały wiek słuzby swoiey nie był w okazyiey. krwie nie rozlał y darmo ziada chleb Rzpty. PasPam 147-147v. Z kogoz tedy większy iest Oyczyznie Emolument czy z owego darmo chleb z iadaiącego Birkuta czy z młodego a ustawicznie pracuiącego za zdrowie iey ochotnie krew Leiącego Towarzysza. PasPam 147v.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kto z nami chleba my z nim kołacza. PasPam 122v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ośrodek chleba, ośrodka chleba (sz. zm.): Bolaczki twárde y nábrzmiáłe w ropę álbo w otok/ niechcące sie zbieráć/ [...] odmiększa/ korzeń z ośrzodką chlebá świeżego/ á z Terpentyną/ ná kształt plástru vczyniony/ y plástrowány. SyrZiel 133. Sok z korzeniá y ze wszystkiey Naci/ z ośrodką rżánego chlebá záczyniony/ y dobrze vmieszány/ miásto plástru przykłádáiąc/ wychędaża ie/ goi/ y záwiera. SyrZiel 179. Item upiecz Jábłko w zarzewiu, wyimi z niego sam gąszcz czysty, przyday trochę ośrodki Chlebá pszennego, Pokármu białogłowskiego, Sáletry szczyptę, umieszay, przykłáday ná oczy zápalone. PromMed 29. Item weźmi glist ziemnych sporo, wypłocz ie, włoż do donice, przyday osrodki chlebá białego, żołtkow od jáiá, kámfory y soli, przyley winá ile potrzebá, rozwierć, rozłoż ná chuscie, obłoż ná usmierzenie bolu. PromMed 37. Dobry oleiek z Glist, álbo same Glisty, rozwierć z białego chlebá ośrodką, przylawszy mleká tym okłáday. PromMed 77. Przyłoż ná zęby chlebá ośrzodkę ćiepłą, ieżelić to niepomoże, wytrway, á samo ustánie. CompMed 71. Albo wziąwszy małych rozynkow y ośrodku białego chleba, skruszywszy go, naley na to zimney wody według upodobania; niech tak stoi kilka godzin, y przecadziwszy przez chustę, piy według pragnienia. BeimJelMed 21. Weźmi soli, ruty ogrodowey, iałowcu, majeronu, macierzanki y lewandy, gdy ią masz, oszrodku chleba według upodobania, y pokrop ciepłym octem; przyłoż potym na czoło y skronie. BeimJelMed 31-32. Ná mieyscá poláne tłustością naskrobać kredy [...] na ostatek zmiec kredę, wytrzyi osrodką Chleba białego [...] ChmielAteny III 517.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ przybyło zębów na chleb »wzrosła liczba osób szukających korzyści«: Az dopiero iak z myszey iamy przybyło zębow na chleb Lubo Ex Equo Troiano [z konia troiańskiego] niebyło rąk do obrony. PasPam 133v. ◆ chleb zjeść: ◆ relig. anielski chleb (sz. zm.) »w katolicyzmie: chleb przeistoczony w Eucharystii w ciało Jezusa; indyw. przen. o nowonarodzonym Jezusie«: Nie miałeś co ieść/ masz teraz chleb Anyelski we żłobie położony. BirkNiedz 64. Bojąc się z sobą wozić nieprawości, Ciężkie w kościele pogrzebliśmy złości I Chleb Anielski dla szczęścia pewnego Z rąk przyjęliśmy piastuna Bożego - A mając dobry prowijant w nawie Zstepując z brzegów, myślim o popławie. BorzNaw 40. I mocniey w Chlebie Anielskim, niz w oney Vstali mánnie, w Arce prowadzoney: Lecz czart słuchaiąc iako idą głosy, I nabozenstwa z ludzkich vst wniebiosy, Zzymał się ná to, ze ták cicho stáli Ze w tęn czas do nich Szwedzi niestrzeláli. OblJasGór 33. Oba z Ludgierdęm u Marka Swiętego W Anielskim Chlebie smáku Niebieskiego Nasycili się y obadwá społęm Bili y Bogu y Rzymowi czołęm, dla czego barziey w sobie się kocháli Lubo w pokoiu lubo woiowali. OblJasGór 58. A gdy po straszney Krwi Panskiey ofiárze Vgruntowáni w Nadzieiey y w wierze. Podle koscioła ludzie Iasney Gory Z Chlebęm Anyelskim obchodzili mury Sztuki od murow co się Vrywały Padały ná doł i Kule swistały. OblJasGór 82. To cudowna/ że my zá słowem Boga nászego práwie codziennie tucznym Przenáświętszym Báránkiem/ y sytnieyszym nád wszelką mánnę chlebem Anielskim się pásąc/ głode[m] mrzemy? BujnDroga 227.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Niédospáć trzébá/ kto chcé dostáć (ábo/ dość mieć) chlébá. KnAd 577. ● Ná ból głowy/ lekárstwo chleb. KnAd 524. ● Dość/ mieć chlébá/ ile komu trzébá. KnAd 203. ● Nie nasyci głodnego pełen wór pieniędzy, Jeśli chleba nie kupi [...]. PotFrasz4Kuk I 419.