▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chłopski syn (sz. zm.): Alczynski [...] nazwałsię chłopski młynarski sÿn zWierzchowic zpodgorza. TrepNekLib 17v. Druga bela zjechala [...] tesz zchlopskim Sÿnem A[nn]o 1633 po S. Ianie. TrepNekLib 40. Brzozowski nazuałsię Mikołaÿ od Liteuskie[g]o Brzescia zIwanowic chlopski boiarski sÿn. TrepNekLib 42v. Budkowski Ianusz zouiesię chłopski sÿn. TrepNekLib 44. Dobrakowski nazwał się chłopski zagrodniczÿ sÿn. TrepNekLib 72. Tęn Woÿciech A 1628 gdÿ tam w tey wsi (kat znowego miasta chłopskie[go] sÿna Duszÿczkę mial scinac o kradziesz) kazał sobie katu miecz ukazac y kinal nim y sciął kata. TrepNekLib 77. Dymów w tej wsi chłopskich numero 49 [...] Synów chłopskich z pasierzbami, zięciami [...]. PiotBrań 417. ▲ ekspr. chłopski synek: Czarnecki nazwalsie Jan chlopski synek zagrodzniczy ze wsi miedzy Staszowem a Kurozwekami. TrepNekLib 50. Gorski w Czestochowce wsi przy kliastorze chłopski synek od Gory Czestochoskiey Gorskim nazwał się. TrepNekLib 106. ▲ chłopska dziewka: Ten zas Jan bekart Chwalibogow poiął chłopską dziewkę z Sowczyna wsi milia od tych Jadownik. TrepNekLib 25. Matka te[g]o Janka chłopska dzieuka więcławowna bełą zJadownik wsi. TrepNekLib 25. ▲ rola chłopska (sz. zm.): Boianecki nazualsie [...] chłopski Syn z Boianczyc Liesienia chlopa syn u Dobczyc, na podgorzu ma Szpłachec chłopską rolią. TrepNekLib 34. Mieszkał Ian we wsi Amfisgranie u Iedrzeiowa folwarczek tam miał od opata Iedrzeioskie[go] na chłopski roliey bel tam y A 1633. TrepNekLib 94. We wsi Kamieniu tylko chłopów jest osiadłych 5, którzy z nich każdy siedzi na całym źrzebiu, a insze role chłopskie odłogami leżą. InwKal I I, 86. ▲ chłopski ród (sz. zm.): Matka Jakubowa chlieb piekała naprzeday, chłopskie[g]o rodu bela. TrepNekLib 52. Zawsze ci rodu chłopskiego co się do sliachectwa szrobuią. dwoch srzotkow zazywaią. TrepNekLib 106v. ▲ wóz chłopski: Kárá do ciężarow gruba. Sarracum [...] Saracum [...] Serracum [...] Plaustrum [...] vide. Wóz chłopski. Kn 265. Kolásá/ Vectabulum [...] v. Wóz chłopski. Kn 288. Woz chłopski/ kolásá. Plaustrum. Katay. SzyrDict 485. Znaliaszy wpoliu iako Dragun powiedział, dał do nas utrapionych rodzicow na wozie drabiastym chłopskim prziwiesć. VorLetSkarb 63. ▲ głowa chłopska (sz. zm.): Trzecie[go] zabieł Pan Stogniew okrutnie y przepadla głowa iak to chłopska. TrepNekLib 72. Zabito beło oyca tego Gąsiorka, circa 1630. grozieł się pozywac o głowe ten syn, ale pusciel to imo się dlia tego ze nie chciał pozywac iak o chłopską a nie smiał tak iako o sliachecką. TrepNekLib 93. Brat iego rodzonÿ beł za Vrzęnnika u Ksezeÿ w Tratnouicach od Crac. dwie mili, ktore[g]o A[nn]o. 1623 In Julio zabieł na Kłeparzu Miesczanin Klieparski Boianoski rzeczony, a iesliby ozwałsie kto ale nieozwał, iak chłopską głowe płaciełbÿbeł. TrepNekLib 107. ▲ chłopska kondycyja (sz. zm.): Stan [...] szlachecki częstémi poborami z chłopską kondycyą równać się musi. RadziwKSprawy 637. Żadneyby nikt nie miał zacności z urodzenia, tak dalece, że podłość kondycyi chłopskiey, naszę wynosi. LeszczStGłos 100. Książę kanclerz lit. [...] powiedał publicznie u obiadu, że nie jesteśmy szlachtą i że ma ciotkę naszą rodzoną chłopskiéj kondycji u siebie. MatDiar I, 473. ▲ chłopska skóra: Nie iest Sliachcic pąn Chłopus choc pieniądze czuie, Wsliacheckim domu zatem starasie o zonę, Mnięmą [!] chcąc tÿm swą zakrÿc chłopską skorę onę Chłopęm tęn postaremu ta chłopowną będzie. TrepNekLib 12v. ▲ bękart chłopski: Czapik woÿciech bękart chłopski w Raduanouicach opisanÿ pod Zagoroski. TrepNekLib 49. ▲ boty chłopskie (sz. zm.): Pauerschuch chłopskie boty pero. KusWeg H4. Pero, nis Botÿ chlopskie, kurpie. SłowPolŁac 103. ▲ daniny chłopskie: Do intraty iákie wchodzą Prowentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárne[g]o, koni, y Dziczyzny, z Wełny, z Miodow, Woskow, z Siáná, z Czynszow, z Spow, y z roznych dánin chłopskich. HaurEk 70marg. - 71. Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86. ▲ chłopski dom (sz. zm.): Leszek z domu chłopskiego po nim co Korone Rączoscią y zawodem przed inszemi porwał Nuz on Piast on Kołodziey a potym Krol sławny Ktorego Potomkowie az ze do Ludwika Sczesliwie panowali pokazał ze Cnota I w lichey condiciey znaydowac sie moze. OpalKSat 72v. On się tym Czasem wrocił do Gospody Swoiey wymawiaiąc się ze go w Chłopskim domu bardzo teskno było. HistŚwież 117. ▲ [Serce] chłopskie: Bo ta [miłość] serce szlacheckie uczyni z [serca] chłopskiego, Ale w [serce] chłopskie obracać nie ma szlacheckiego. ArKochOrlCz III 24. ▲ bóty chłopskie grube: Bóty chłopskie grube/ vide Kurpie. Kn 42. ▲ chałupa chłopska: [Otta] dał im [braciom Czarneckim] beł wdrugiey wsi Swey [...] chałupy chłopskie zogrodami. TrepNekLib 49v. ▲ chałupka chłopska: Mieszkał [Choręski] z tą żoną w chałupce chłopskiej w Chomeranicach. TrepNekLibDworz 122. ▲ dymy chłopskie: Dymów w tej wsi chłopskich numero 49. PiotBrań 417. ▲ chłopski dzień: Item Grzegorz kowal, półrolnik [...] Ten rabia po dwojgu 4 dni bydłem, piąty dzień ręczną robotą po jednemu, czwartek zaś w każdy tydzień chłopski dzień. InwKal I 427. ▲ familia chłopska: Iescze y iednego niewidziałem choc zurodzenia iawny chlop, ktory Na ski nazuałsię, zeby do swey familiey chłopskiey miałsie przyznac [...] tylko iusz mocno twierdzi ze iest Sliachcic. TrepNekLib 45. ▲ [Frymarki] chłopskie: O Frymarkach i Handlach chłopskich. HaurEk 66 marg. ▲ chłopski grunt: Uskarzał się o to ze zyto przezen na chłopskim pustym Gruncie zasiane w niebytnosci samego Ie[go] Msci Pana Szostowickiego [...] chłop ten grunt osiadł. DekrŻmud 29a. ▲ handle chłopskie: O Frymarkach i Handlach chłopskich. HaurEk 66 marg. ▲ [Inwentarz] chłopski: W tejże wsi tak pańskiego inwentarza żadnego, jako i chłopskiego nie masz. InwKal I 399. ▲ kontrakt chłopski: Accidens podstarościego [...] od kontraktu 3-letniego, chłopskiego na posiodłowisko [gr.] 18. InwPuck 134. ▲ [Kopa] chłopska: Kopá gdy stánie ták Dworska, iako y Chłopska w polu, przy dobrey liczbie y vkładániu; Xiędzu dáć wcześnie znáć dla wytyczy, y prętkiego do Gumna zwozu. HaurEk 2. ▲ kosa chłopska: Oryoná, tego Polacy zowią Kosą: dla tego, że niektore gwiazdy ná nim są vłożone, ná kształt kosy tra wney chłopskiey. OvOtwWPrzem 310 marg. ▲ koszula chłopska: Szołtyszowi snietnickiemu/ wziąłem [...] koszule chłopską, gunię przechodzoną. AktaMusz 1719. ▲ [Łąki] chłopskie: Rybak, który przy młynie mieszka w chałupie swojej, ogrody ma przy tym domie i łąki jedne podle pańskich, a drugie między chłopskimi. InwKal I I, 96. ▲ ekspr. mać chłopska: Na bicie w owsach niedźwiedzi mać chłopska chytry wymyśliła sposób. RadziwHDiar 207. ▲ muzyka chłopska: Dáie znáć Poetá, że świętá, Bachowi ná chwałę, w Thrácyey odpráwowano, z muzyką chłopską, z grániem w dudy. OvOtwWPrzem 429 marg. ▲ myto chłopskie: Myto chłopskie ná mieyscu ma bydź postánowione, ktorym wedle zwyczáiu zádáć y zápłácić, tylko pewnych mieć y wiádomych, áby nie uciekáli w drodze. HaurEk 63. ▲ [Ogrody] chłopskie: Rybak, który przy młynie mieszka w chałupie swojej, ogrody ma przy tym domie i łąki jedne podle pańskich, a drugie między chłopskimi. InwKal I I, 96. ▲ [Pola] chłopskie: Polá zasiewne, często, ták Dworskie iáko y chłopskie obiechác, y wiele czego wysiáno rewidowác, y z regestrowác. HaurEk 116. ▲ przywileje chłopskie: Do Osieka ztąd 30 mil tylko. Bydz tam zas summa neccessitas, abym cale postanowił to Starostwo y wprzywileiach chlopskich y w wpowinnosciach y w intratę. OpalKListy 168. ▲ ręka chłopska »chłopi«: Ktory z poboiowiska do lassa albo na błota uciekł tam od ręki chłopskiej okrutnieyszą zginął śmiercią. PasPam 51v. ▲ sądy chłopskie: DSumma proventus annui [...] fl. 2000. Z ktorey wytrąciwszy na dozorcę, ktory tam gwoli sądom chłopskim i dla dozoru tam i grobli być musi, fl. 200 [...] zostaje rzetelnej intraty wsi przerzeczonych fl. 1500. OpisKról 101. ▲ [Stan] chłopski: Ktorá [rzeczpospolita szwedzka] się teraz zkłáda z piąciu stanow, z Senatorskiego, Duchownego, Szlacheckiego, kupieckiego, y [stanu] Chłopskiego. BystrzInfGeogr G2v. ▲ chłopskie urodzenie: Ten Ligeza zwiczay miał ze zadne[go] sliachcica, tylko chłopy za sługi chowywał, Iako wtey Księdze odNiego sług y Vrzennikow bardzo wielie chłopskiego urodzenia co beli. TrepNekLib 96. ▲ załogi chłopskie: Siewy tákże, ieśli według czásu, y zwyczáiu ná vprawney Roli á nie ná skibę zásiewáne y wiele zboża ná Regestrách wyszło vczynić connotácyą, y z kárbámi verifikowáć: osobno ná Dworskie wzory, osobno ná pustych, osobno ná záłogi chłopskie. HaurEk 85.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Chłopska rzecz siłá ieść/ á siłá pić szláchecka. RysProv II, 7. ● Iárząbek Páński ptak/ á chłopska potrawa. RysProv V, 2.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chłopska chata (sz. zm.): Więc prawie niewiedział jakimby Sposobem bespiecznie te drogi przebyć az się tandem po kupiecku przebrał lecz y tak zdradzony w chacie chłopskiey niedaleko wiednia od Xiązęcia Austryackiego w niewolą wzięty. IntrHist 76-77. Bywa że razem w Szlacheckim dworze y chłopskiey chácie, [...] urodzi się dziecie. BystrzInfAstrol III/IX.