Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SWil, SW, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?) nie notują

Formy: lp M. chorągiew; D. chorągwie // chorągwi; C. chorągwi; B. chorągiew; N. chorągwią; Ms. chorągwi; ~ lm M. chorągwie; D. chorągwi; B. chorągwie; N. chorągwiamy // chorągwiami; Ms. chorągwiach

Znaczenia:

1. »odział wojska«: Przechodząc Miasta y na kozdey prezęncie Officerowie z szablemi [!] dobytemi przed chorągwiami iechali. PasPam 54. Sąm wstał mało co spiąc owe siekiery kazał podzielic między chorągwie y piechotę. PasPam 57v. Stanął y kazał kozdey Chorągwi odpocząc. PasPam 61v. Iakęm stanął u Chorągwi zaraz Czwartego dnia ruszylismy się do obozu. PasPam 70v. Dostało się tedy na naszą chorągiew Oborniki y Mosiny pod Poznaniem. PasPam 78. Musielismy wyiechac przeciwko chorągwi ktora nadchodziła. PasPam 81v. W oczach całey Chorągwie przed kilką niedziel Pawła Kossowskiego naszego Towrzysza posiekł. PasPam 88v. Wychodzi Z Choyniakow Chorągiew Tuczynskiego y Antonowiczowa Tatarska 200 koni. PasPam 92v-93. Było tez kilka Chorągwi wolentarskich ktore wodził Muraszka. PasPam 103. Srogim impetem tak się o nich uderzyli że się zaraz z Sobą pomieszały Chorągwie. PasPam 105v. Co Słabsze Chorągwie to za Szwadrony Hussarskie ordynowano. PasPam 107v. Niewidziano mię nigdy za Szeregiem Chyba tam gdzie nalezalo obok z Chorągwią Matką moią. PasPam 121. Pytał mię do kąd iadę powiedziałęm że do Chorągwie poczet sprowadzić. PasPam 122v. Ia kilka dni tylko pobywszy u Chorągwie [...] Zdobrą kompanią poiechałęm do domu. PasPam 123. Szukaią mię po Chorągwiach niemasz. PasPam 160v. Chorągwie pozwiiano do ktorych większe miano urazy. PasPam 187. Leci komunik Lubomirskiego iuz niesprawą nie Chorągwiami ale tak modą Tatarską. PasPam 202v. Iak wzięli teł Chorągwi Woiewody Ruskiego Hetmana koronnego zaraz Chorągiew husarska poczęła uciekać. PasPam 264v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chorągiew husarska (sz. zm.) »chorągiew złożona z husarzy«: Husarskie chorągwie skoczyły my tez tu z tyłu uderzęmy na nich. PasPam 95. Chorągwie Chusarskie ktorych było Dziewięc Rozdzielano każdą na Trzy Szwadrony z Za kozdym Szwadronem Pancerną Chorągwie. PasPam 103. Tak tedy czynili Iedęn Szwadron Hussarskiey Chorągwie Czarnieckiego y Pancerna Chorągiew zanim nie pamiętam czyia. PasPam 107-107v. ▲ powiatowa chorągiew »chorągiew wystawiona przez powiat«: Uchodziło siła kompaniiey y Czeladzi nazad do Polski osobliwie wielkopolaczkow zpod tych nowo zaciąznych Powiatowych Chorągwi. PasPam 53v. ▲ chorągiew bardzo okryta, chorągiew dobrze okryta, chorągiew okryta »dobrze uzbrojony oddział«: Trafiło się raz że Chorągiew krola potockiego dobrze okrytą wybił w stępnym boięm Samo dziesięc. PasPam 82v. Chorągiew Moskiewską bardzo okrytą zagarniono. PasPam 89v. Mozemy pleno numero [w pełnej liczbie] y zawsze okryte miec chorągwie. PasPam 218v.

2. »sztandar«: Na wałach wywiiaią Chorągwiami. PasPam 72. Nasiekł na bił Chorągiew wziął y kotły y odesłał to Hetmanowi. PasPam 83. Kommendant nasz [...] kłaniac będzie W MM Panu y Chorągiew nieprzyiacielską rzuci pod nogi. PasPam 91v. Ucieka Chorązy Hoży Moskal Chorągiew po Sobie połozywszy. PasPam 96v. Chorągwi nabrano kilka wozow Armaty wzięto Szumney siła y więzniow tez potrosze. PasPam 108. Skoczę za Sęndomirzanami co zywo zamną ze y Chorązowie z Chorągwiami musieli. PasPam 233v. Wszyscy z Wielką Hańbą [...] Uciekali [...] Chorągwie kopiie kotły precz porzucali. PasPam 264v.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chorągiew biała »znak poddania się«: Obaszywszy nas w dziedzincu dopiero poczęli [Szwedzi] trąbić y chorągwią białą wywiiać co iest Signum proszenia o miłosierdzie odmięniwszy w krotkim czasie zwyczay narodu swego swinskiego co powiedali że naprosięmy kwateru. PasPam 59v. ▲ pod chorągiew podjechać »zaciągnąć się do chorągwi«: Woiewoda kazał Męzynskiemu Porucznikowi swemu traktować zęmną że bym pod iego chorągiew podiechał. PasPam 115v. ▲ spod chorągwie »z chorągwi«: Tak Bog dał ze z pod tych Chorągwi y iedna dusza nie zginęła. PasPam 58v. Potym wyprawiono Skrzetaskiego [Skrzetuskiego] na podiazd zkommedorowanemi ludzmi po dwoch Towarzyszow z pod Chorągwie. PasPam 89v. Wolski z pod krolewskiey Chorągwie począł się obruszac. PasPam 92. ▲ pod chorągwią »w oddziale wojska«: Była to w tęn dzien Crysis [sytuacja] tak zła że z piętnascie poiedynkow odprawowało się pod roznemi Chorągwiami. PasPam 89. Ia zem się w krakowskiem ozęnił iuzem tez tam z niemi był pod Chorągwią krakowskiego Powiatu. PasPam 230. Roziechali się tedy do Domu Nobilitas [szlachta], iuz nie pod Chorągwiami ale sparsim [w rozsypce]. PasPam 234. ▲ chorągiew nosić »trzymać chorągiew w czasie walki, posuwania się oddziału wojskowego«: Mnie tedy Deputowano z Panem Wawrzyńcem Rudzienskiem ktory potym unas chorągiew nosił. PasPam 81.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pod (czyjąś) chorągwią//chorągwiami służyć »być w wojsku pod czyimś dowództwem«: Zemną pod tą ze Chorągwią Pana kasztelana Lubelskiego słuzyli Pan Olszowski Iąn y Pan Ięd[r]zey Zaręba. PasPam 114v. Miał kilku Siostrzęncow Rodzonych w Podlaszu ktorzy pod roznemi Chorągwiami w Woysku naszym słuzyli. PasPam 181v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ powiatowa chorągiew: ▲ chorągiew nosić: ▲ chorągiew husarska: Chorągwie Chusarskie ktorych było Dziewięc Rozdzielano każdą na Trzy Szwadrony z Za kozdym Szwadronem Pancerną Chorągwie. PasPam 103. Chorągwie Chusarskie ktorych było Dziewięc Rozdzielano każdą na Trzy Szwadrony. PasPam 103. Iak wzięli teł Chorągwi Woiewody Ruskiego Hetmana koronnego zaraz Chorągiew husarska poczęła uciekać. PasPam 264v. ▲ pancerna chorągiew: Ociec moy [...] Porucznikował, u Nieboszczyka Im-Pana Janusza z Łohoyska Tyszkiewicza Woiewody kiiowskiego pod Chorągwią Kozacką, bo przedtym niezwano Pancernemi Chorągwiami tylko Kozackiemi. DrobTuszInf 7. O iednym z nich towárzyszu pod Páncerną chorągwią, że pod Starczem mężnie nácieráiąc, z tych batalii ránę wyniosł 1638. NiesKor II 22.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ pod c zyją choragiew podjechać: