Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (chwała, fała), SWil (chwała), SJP (chwała) notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SW (?) nie notują

Formy: lp M. chwała; D. chwały; B. chwałę; N. chwałą

Znaczenia:

1. »oddawanie czci«: Za co mu Chwała niech niech bę[dzie] nawieki Że nas zswey Swiętey nie rzuca opieki. PasPam 111. Godna tey powagi więc niedziw Że Skoro Do iey chwały chętliwe uwięzło się pioro. PasPam 272v. Dawno kadzidła Bogu a Nieludziom Palą. Ktore iak Bogu tylko nalezą samemu Tak Chwała nie Niegodnym lecz tylko godnemu. PasPam 274v-275. Coz tedy na tym Swiecie Ludziom Chwałę rodzi Do wiekopomney Sławy co wielu przywodzi? Fortitudo [dzielność]. PasPam 275.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ chwała Bogu »dobrze się stało, dzięki Bogu«: Chwała Bogu ze [...] doczekałęm się przecie aby iednego opoczciwosci ubogiego Szlachcica y Zołnierza pro innocentia [za niewinnością] usłyszec Iudicium [zdanie]. PasPam 142v. ▲ chwałę Bogu oddać »podziekować Bogu«: Prosiłęm się potym za bym mogł do Domu odiechać na Swięta Wielkanocne mil 12 od Warszawy Powiedaiąc Votum Solenne zem obiecał za morzem będąc Chwałę Bogu oddać za Dobrodzieystwa w tamtych okazyiach. PasPam 178. ▲ coś jest z czyjąś chwałą »coś przynosi komuś cześć«: Prosiłem Maiestatu ze by Łaską Ducha Swiętego raczył nakłonic Serce nas wszystkich co by mogło bydz z iego Swiętą Chwałą a z dobrem Oyczyzny naszey. PasPam 232.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ na chwałę »dla uczczenia«: Wyszlismy tedy za Granicę [...] zaspiewawszy węsoło naczęść y Nachwałę Imienia Wszechmogącego. PasPam 78. Była koronacyia krola Io MSCi Iana trzeciego ktory quam felicissime diutissime Regnet [oby jak najszczęśliwiej i najdłużej panował] na Chwałę Maiestatu Polskiego y obrony Rzpy Chrzescianskiey. PasPam 248.

2. »świetność, majestat«: Nieraz nam Bog da takie sposoby [...] Do iego Swiętey Chwały pomnozenia. PasPam 111. Wroc Bogu Restauracyią Swiętey iego Chwały. PasPam 139v. A czemusz płomieńczykiem ten Herb iest nazwany Temu ze iasny płomien z gęby pokazany. Czego są dwie przyczyny zeby Przy Meznosci Tey zawsze iako Płomien byli Zarliwosci Iego zacni klienci Proponuiąc zyzni do Chwały Boskiey zaszczyt y Miłey Oyczyzny Zeby ten przyrodzony przymiot wsobie mieli Miłością przeciw Bogu Blizniemu gorzeli. PasPam 270v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ święta chwała: Nieraz nam Bog da takie sposoby [...] Do iego Swiętey Chwały pomnozenia. PasPam 111. ▲ chwała boska: ▲ chwała boża: ▲ bogu niech będzie chwała za coś (sz. zm.): Bogu niech będzie chwałá zá niewypowiedziány dar jego. BG 2Kor 9, 15. [...] tego samego herszta Wzięto pierszego dnia […] zac[o] niech chwała naywyszemu Bogu będzie zewpierszym terminie zganiono bezpieczenstwo onitak a Pan Bog inaczey. PoczOdlPam 34. ▲ niechaj będzie Panu Bogu cześć i chwała (sz. zm.): [Ks. Skarga] nabożeństwu ktore teraz do tákiey doskonáłości przyszło (z czego niechay będzie Pánu Bogu cześć y chwałá) wielkie pobudki podał [...]. BirkSkar 12. Pánu Bogu niechay bedzie cześć y chwałá ná wieki/ że nie odniosł nieprzyiaciel pociechy/ iákiey się spodziewał [...]. BirkRus 12. ▲ wiekuista chwała: nie zgubiła y ozdoby swoiey wziąwszy ná się nieśmiertelną wiekuistey chwały sukienkę, zaczym y miłe mu Małżonkowi przez zgáśnienie swoie nie zostawiła záłości. W prawdzie trudno straciwszy miłego Przyiaciela, lubą sercu swemu Małżonkę, wiernego w szczęściu y nieszczęściu [ ktoremi swatowe wesele przeplátane bywa ] towarzysza nie żałowáć. DanOstSwada 7.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ chwałę Bogu oddać: