W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 07.05.2010
CIAŁO rzecz. n
Słowniki:
SStp, SWil, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SW (?) nie notują
Formy: lp M. ciało; D. ciała; B. ciało; Ms. ciele
Znaczenia:
1. »organizm człowieka kub zwierzęcia«: Niewierzyłęm że by ta [sc. ryba] bo mi się widziało niepodobna aby w tak brzydkim Ciele miało bydz smaku tak wiele. PasPam 65. Wolęntarz to iest w Ciele Ludzkim Affekt. PasPam 80. Aty ich krwie pragniesz iako ryba wody w Poganską podaiąc ich Niewolą, y zabiiaiąc na duszy y na Ciele. PasPam 196v.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ciało choleryczne: ▲ na ciele karanie: Iezeli by cię na Ciele karanie minęło Patrzay że iako poscielesz duszy swoiey. PasPam 197.
Związki frazeologiczne: ciało nieść (sz. zm.) »poświęcić życie«: A ten wszystko pokaleczone ciało niesie do Ostatniey za Oyczyznę Wiktymy. PasPam 86v.
2. »tkanki otaczające szkielet«: Ciało tak opada ze same tylko zostaną kosci. PasPam 54. Lezała owa pactwa rozkrzyzowawszy się in forma iako człowiek zpięknego Ciała Stworzony. PasPam 60v. Zachorowałas na Swierzbienie Ciała Wnet cię skuteczna recepta potkała. PasPam 178.
3. »trup, zwłoki«: Do krakowa przywieziono krola Ciało Michała. PasPam 247v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: anioł w ciele ludzkim (sz. zm.): Bądź pewna, moja śliczna duszo, mój aniele w ciele ludzkim, że nigdy Celadron tak nie kochał swojej Astrei [...] jako się teraz kocha. SobJListy 210. ▲ nieść ciało, krew, zdrowie dla kogoś, na ofiarę komuś za co: ▲ ciało bezecne: O niezbedna lubosci ciała bezecznego O niebaczny rozumie przedsiewziecia mego Niesteysz po tysiąc kroc na moię slepotę Niestetysz ach niestetysz na moię robotę. KodKon 106. ▲ ciało boskie: ▲ boże Ciało: ▲ żądza ciała: TOPAZ [...]. Ma moc wielką ná Lunátyczne áffekcye, ná szalenstwo, ná żądze ciáłá, ná uśmierzenie gniewu, na oddalenie złego humoru, krew zastánawia, glisty morzy iáko świádczy Abulensis, Berchoriusz, Vincentius, Alcazar. ChmielAteny1745 I 561.
Związki frazeologiczne: po ciele chodzić: Nie wiatr, nie zima cię chłodzi, Ale-ć to z serca mróz po ciele chodzi, Który, kiedy go miłość nie zniewoli, Cóż się od miękkich ma stopić soboli. MorszAUtwKuk 65. ◆ w ciele chodzić »być istotą w wymiarze doczesnym, w przeciwieństwie do wymiaru duchowego, nadziemskiego, boskiego«: Abowiem w ciele chodząc/ nie według ciáłá walczono. (Abowiem broń żołnierstwá nászego nie jest cielesna/ ale jest z Boga mocna ku zburzeniu miejsc obronnych). BG 2Kor 10, 3-5. ◆ chodzić jako cień za ciałem »być ściśle związanym z czym«: Coż mowić o fakcyach? ktore zawsze wałem Chodzą przy obieraniu: iako cień za Ciałem. PotPocz 4.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas