Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: CYMENT, CEMENT, *CHYMENT

Słowniki:
L (cyment), SWil (cyment), SW (cyment), SJP (cement; w in. zn.) notują
SStp, SXVI, Kn, T nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1613

Formy: lp M. cyment; D. cementu // cymentu // chymentu; N. cymentem; ~ lm D. cymentów; B. uż. nosob. cymenty

Etymologia: <niem. Zement>

Znaczenia:

1.przen. »przyprawa do potraw, cynamon; smakowita przyprawa, przysmak«: Niech kto Małmazyą/ Niech leie y Cymenty: tylko nie zábiegą/ Ale tym zarzy więcey/ tym więcey zażegą. TwarSLeg 71. Choc by tez y z chymentu Co naisłotszego było Milsza iednak kropla Oyczyzny swoiey. HerbOr 249. Tłuste mięso z chrzanem Gdy zdrowie iest: bez Pieprzu, bez Cymentu Panem. PotWoj 73. Nie znanosz dawno Pieprzu, Kanaru, Cymentu, Appetit był kazdemu miasto condimentu. PotWoj 74. Dobrą sobie nasi kolligaci obrali sortem [cząstkę] iak owe z Cymentem y słotkiemi kondymentami dobrze zaprawną portionem [część]. PasPam 278v. Nie maprzystępu złe zdrowie, y do mnie, Kwita z Cymentow z mchowych materacy, Y razu o nich podobno nie wspomnie. PotSyl 20. Pocą sie te cymentem, a pod srebrem się gną; Cukrowe piramidy tragarzow dosięgną; Wina w kryształach srogi dostatek; tak kładę, Że Tarcalę i wszytkę sprowadzono Madę. PotFraszBrück II 152.

2.bot. »roślina używana jako przyprawa, szafran, krokus; Crocus«: Do tego przydáć z kilká pior Cementu/ álbo Moráwskiego száfránu. SyrZiel 1293.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ szafran cement, szafran cyment: Konfekt. Z tego ziela korzeniá/ z odwárzonego Soku y przekláryfikowánego/ wziąć trzy funty/ Cukru Kánáru przedniego funt/ Száfránu Cymentu/ á możeli być Moráwskiego łotow sześć. To wárzyć do zgęszczenia Konfektá. SyrZiel 140. Wziąć [...] Cynámonu sześć łotow/ Száfranu przedniego Cementu/ łotow dziesięć. SyrZiel 581. Crocus cimentum Aragonensis, Cypriacus, Catalonicum, Austriacus. Zimmet Arragonischer/ [...] Sáfran przedny/ Cyment/ Aragonsky/ Cypransky/ Tureczky álbo Moráwsky. GuldOn 37.