Słownik XVII wieku

Słowniki:
SJP notują
SStp, SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SWil, SW (?) nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1605

Formy: lp M. cyrkumstancja; Ms. cyrkumstancjej; ~ lm M. cyrkumstancje; D. cyrkumstancyj; B. cyrkumstancje; Ms. cyrkumstancjach

Etymologia: <łac. circumstantia>

Znaczenia:

»okoliczność«: Bywały te czasy, kiedy się te rzeczy w ostrogach i jakoby na wsiadaniu odprawowały ; teraz już trzeba statecznie i z gruntu wszystkie cyrkumstancje opatrzyć, jedno non in ea solemnitate, bo in isto actu ratowania Rzpltej ad rogationem comitialem być może nie tylko civis, ale i cudzoziemiec; zaczem miejsca inszego i czasu ta konsultacja potrzebuje. MowaZamojCz II 472. [...] mur Smoleński nie ledáiáki/ iákieg[o] cudzoźiemcy co tu służą/ w ták wielkiey circumstáncyey nie widźieli [...]. OpisSmol Av. Przetoż w Niderlandzie uczeni ludzie/ upatrując variationem magneticam/ z tego poczęli przychodzić ad portuum inuestigandorum rationem: acz i to rzecz nie warowna; bo na dwóch miejscach różnych/ i daleko od siebie odległych/ może być jednaka variatio magnetica: przetoż muszą być do tego insze cyrkumstancje przyłączone/ jako longitudo emensi cursus, eleuatio poli. etc. BrożPrzyd 1. Tak deklaruię że te wszystkie Cyrkumstacyie na ktore Woysko przysięga to strictius [ściślej] obsorwować [obserwować] będę anizeli kto pod Iuramentem . PasPam 122-122v. Sprawiedliwe są y prawie Rzecz moge wielkiego Senatora konsyderacyie Bo y ia sąm gdy bym na tym mieyscu zasiadał pewnie bym W M SCim Pana w podobnych do niesionego Circum stancyiach inaczey niesądził. PasPam 135. Nastąpiła mowa oprocederze związkowym pytanie y winszych Cirkumstancyiach. PasPam 150. Uwazał tedy krol iako Pąn Rozumny wszystkie Cirkumstancyie dlatego iako nay prędzey zyczył sobie pospieszyć. PasPam 276. Wszystkie CyrkumStancyie czynią mię wolnym. PasPam . Reguł uniwersalnych w szykowaniu wojska trudno stanowić. Gdyż do cyrkumstancyj miejsca, autoramentu wojska, sposobu wojowania którego narodu, a osobliwie procederu, obrotów, i lokacyj nieprzyjaciela akomodować się powinno. BystrzInfTak L4v. Cyrkumstancja pryncypalna sejmu ta była, że naówczas była wojna między królową węgierską cesarzową z jednej a Prusakiem i Francuzem z drugiej strony. MatDiar 235.

◼ Przenośnie: ◼ Mowił potym z nami Akt Skruchy y wszystkie Circum Stancyie te co się zachowuią zowemi ktorzy iuz pod miecz idą. PasPam 58.