Data ostatniej modyfikacji: 16.11.2019
Warianty fonetyczne:
FERMAN,
*FORMAN II
Najwcześniejsze poświadczenie: 1681
Etymologia: <
tur. fermān 'zarządzenie, rozporządzenie, dekret'>
Znaczenia:polit. »pisemny rozkaz, dekret sułtana lub wezyra«: Z tym seraskier przyszedłszy fermanem, gdy wolą Porty opowiedział, a niby niedyskretniejszemi terminami, mieniąc go niewdziecznym gościem, i że Porta z jego rezydencji malkontenta, a pono przydał coś jeszcze gorszego. ZawiszaPam 304.
[...] maią [...] taki Ferman Tatarowie aby naszych niezaczypiali, a prżecie się rezolwuią. GazPol 1736/10, 3 nlb.
Wyszedł Ferman albo Ordynans od Cesarza Tureckiego, przykazując Ordzie, áby nie ważyłá się wtargnąć w Gránice Páństwa Rossyiskiego. MerkHist 2/132-3.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
surowy ferman:
W Stambule surowy ferman publikowano, aby [...] do Fortec innych bieżano, [...]. GazPol 1736/94, 8 nlb..
▲
cesarskie fermany:
Na ostatek go spytał ieżeli zawsze był posłuszny Cesarskim Fermanom [Koniuszy sułtański]. MerkHist 11/799.
▲
wydać ferman,
wydać fermany (
sz. zm.):
Turcżyn wydał Forman/ alias po naszemu ordynans/ Sylistryskiemu Baszy y Rumelcżykom, aby szli Chmielnickiemu na posiłek. HistBun 28v.
Jako sie Paszy podobały te moie reflexye, tak toż samo deklarował uczynić, iakom mu proponował, y zaraz na to Fermany wydał [...]. GazPol 1735/50, 8 nlb..
▲
fermany wykonać:
Ale to wetuie wielka Wodzow obedyencya, Fermany albo Ordynanse choć z utratą życia wykonać gotowi [Turcy]. ChmielAteny II 731.
▲
słuchać fermanów:
Baśnie rozsiano po Wiedniu o Moskwie, ze Piotr car sam in persona w Krym wpadłszy kilkadziesiąt tysięcy jazdy posłał na Brudziak, czym strwożeni Tatarowie zebrali się na jakiś sejm generalny i postanowili na nim bronić się, ani słuchając fermanów cesarza tureckiego, nie wychodzić do Węgier, chan zaś jeżeliby chciał co robić in contrarium obiecali zrucić go z chaństwa. ZałRelSar 352.
▲
posłać fermany do kogoś:
Cesarz Turecki [...] determinował się rekognoskować Króla Polskiego Augusta, posławszy fermany do Paszy Chocimskiego. MerkHist 5/386-7.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz rozkaz, ordynans, ukaz.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 25.05.2023
Warianty fonetyczne:
FURMAN, FORMAN I
Etymologia: <
niem. Fuhrman>
Znaczenia: »woźnica«: furman/ furmánék/ Vector [...]. Kn 182.
Iuż teraz Forteca nato tylko potrzebna że by Furman niewyiechał przededniem z Miasta w Gospodzie niezapłaciwszy Siana [...] ale zeby miała ktora wytrzymać oppugnationem [oblężenie] ... niemasz iey. PasPam 259.
Wolno p. frochtarzowi kazać tę odbić beczkę, ową pakować, tę odrzucić jako szpetną albo z piaskiem zmieszaną, jako to bywa, że w drodze forman, gdy mu dno z beczki wypadnie, sól z ziemią z piaskiem zbierze, w beczkę znowu wbije. InsGór 1691 71.
Furman. *Furmanek. Fufrmann. voiturier, charetier, roulier. T III 354.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
kląć jako furman:
klnie jako furman [...]. T III 354.
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
Stáry furman rad słucha/ kiedy kto biczem trzáska. RysProv XV, 2.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]