Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SWil, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SW (?) nie notują

Formy: lp M. marszałek; D. marszałka; C. marszałkowi; B. uż. żyw. marszałka; N. marszałkiem; W. marszałku; ~ lm D. marszałków; C. marszałkom

Etymologia: <czes. maršalek, z niem. marahsalc = koniuszy>

Znaczenia:

»pierwszy minister - mistrz ceremonii, przewodniczący senatu, zarządca dworu; przewodniczący obrad sejmowych; przewodniczący sejmików szlacheckich i prowadzący pospolite ruszenie; dowódca konfederacji wybierany spośród szlachty«: Starosta Bratyanski Działynski uięty pollicitationibus [obietnicami] Lubomierskiego Ierzego Marszałka y Hetmana przysłał Ordynans swoiey Chorągwi. PasPam 101. Stanął tedy Marszłkięm Swiderski człowiek prosty y szczery. PasPam 115v. Niemogło to bydz że by Marszałek był z inszey dywizyiey per rationem [z przyczyny] że tam Woyska dwie częsci większe Conclusum [postanowiono] tedy że z naszego Woyska Substitut a z hetmanskich Marszałek. PasPam 115v. Wielmozny MSCi Panie Marszałku Woysk Wielkiego X. Litewskiego. PasPam 171. Zostaię W MM Pana Zyczliwy Brat y Sługa Powolny Kazimirz Chwali Bog Zeronski [Żeromski] Marszałek Woysk IKM W.X.L. PasPam 171. Poszło Woysko do związku obrawszy sobie Marszałkięm Ostrzyckiego. PasPam 191v. A z Boratyncem [Boratynim] Co się stało na Seymie? przestał że bic szelągow? dotąd ich biie. Aby Dwor miał czym zyć [...] Sędziow na Pana Marszałka przekupowac. PasPam 194v. A skoro iuz na gorę Poselska izba puydzie [...] tostarac sie o znaiomosc u którego z Marszałkow. PasPam 201-201v. Takci posiedziawszy z puł godziny Limitował Sessyią Marszałek. PasPam 244v. Jan Chryzostom z Gosławić Pasek komornik Zięmski Rawski Marzałek [!] Koła Rycerskiego. PasPam .

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ marszałek wielki koronny, marszłek koronny »pierwszy dostojnik w Koronie«: Złozony Seym [...] aby Sądzic Ierzego Lubomirskiego Hetmana oraz y Marszałka wielkiego. PasPam 187. Przysłał ci zas był potym Pan Sobieski Hetman y Marszałek koronny kilka Tatarow. PasPam 241. Nąm Pan Bog dał Piasta [...] Iana Sobieskiego Hetmana y Marszałka wielkiego koronnego. PasPam 246v. ▲ marszałek nadworny »zastępca marszałka wielkiego«: Goszkowski Towarzysz Marszałka Nadwornego Branickiego Intentował Mi Akcyią do Sądu Woyskowego o zabicie Brata Rodzonego. PasPam 102.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ marszałek biesiadny: Márszáłek weselny/ biesiádny. Symposiarchus [...] Architriclinus. Thaliarchus [...] vide Biesiádnik 2. Kn 390. Márszáłek weselny/ biesiadny. Praesectus counij, architriclinus. SzyrDict 165. ▲ marszałek nadworny: