Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, SWil, SJP notują
SXVI (?), Kn (?), T (?), L (?), SW (?) nie notują

Formy: bezok. wpaść; ~ cz. prze. lp m 3. os. wpadł; ż 3. os. wpadła; lm mos 3. os. wpadli; nmos 3. os. wpadły; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. wpadnę; 2. os. wpadniesz; lm 1. os. wpadniemy; 2. os. wpadniecie; ~ im. uprz. wpadszy

Znaczenia:

hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicjiA náznáczywszy mieysce gdźie Koń zásádzon bydź ma á to niż one zámkle ná knebliki wpádną álbo onego záchwycą Końiá Bo on postronek pod brodą v Káwecaná záwleczony á ná tey y owey linie wolno przypięty/ będźie sie prętko bárzo/ záraz z koniem mknął aż do onych vwiązánych klockow. PienHip 19. ...straszliwe iákieś oczekiwánie sądu/ y żarliwość ogniá Czeka [ją]/ ktora ią iáko przećiwnicę Bożą pożrzeć ma/ ieśli sámá siebie pilnowáć y strzec nie zechce: ieśli sie pierwey nie obacży/ poki ieszcże pomsty Bożey ná sobie nie odnieśie: poki w ręce żywego Bogá nie wpádnie. SmotApol 16. Słusznie mówimy, że panny boginie, Bo ginie każdy, kto się im nawinie; Kto tedy wpadniesz w ręce tych to bogiń, Trudno inaczej: albo gnij, albo giń. MorszAUtwKuk 32. Abo zbyt wyćieńczone/ by w lekkość nie wpádły/ Kámienia na swe nogi/ dla wagi nákłádły Bydź może/ że obuwie/ w Kielich przemieniáią/ Dla tych; ktorzy trzewikiem zá zdrowie spełniáią. ŁączZwier E2. Skąpiec bogacz, zwań Kozieł, iż żebrzącej wdowie Dla dziatek coś kęs mleka dał — wpadł w to przysłowie. KorczFrasz 34. Za odmienioną intencyą przećiw Poganom, Długosz dodaje: Pan Bóg skarał Leszka, bo Tatarowie w Polskę znowu wpadli, splondrowali, krwi Polskiey wiele rozlali, potym nastąpił głód wileki, mór wielki na ludźi, i wszelka bieda... ŁubHist 35.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wpaść w cholerę »CHOLERA«:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ wpaść w desperacją »bardzo się czymś przejąć, zmartwić się bardzo«: Przeklenstwo słyszał [sc. Rakoczy] od Synow, Męzow Braci ktorych nawoynie Polskiey pogubił wpadł wdesperacyią y umarł. PasPam 52v. ◆ wpaść w aprensyją »przejąć się, zmartwić się bardzo«: Krolowa Ludwika [...] skarb swój wyniszczyła, zdrowia [...] nad werężyła [...] wpadła w aprensyią zachorowała iakos po białey Niedzieli [...] y umarła. PasPam 202.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ w banicją wpaść: Máią Grymánowie ná wygnánie poyśdź do Cerigo [...] á Qwerynowie do Insuły Corfu; [...] A ieśliby tám nie poszli/ ábo ták długo tám się nie báwili áż do záwárcia między sobą pokoiu/ tedy w bánnicyą wpádną/ á nie będą mogli o zniesieniu iey supplikowáć. MerkPol 135. ▲ wpaść w czyjąś niełaskę: Iáko w ták wielką w padłem niełáskę W.K. Mości, że tego, ktoregoś wyniosł, vpuszczasz, ktoregoś stworzył niszczysz, y ktorego niedawno vczyniłeś widokiem łáski, teraz przykłádem wystáwiasz gniewu y niełáski, áni wiem, áni się bádáć smiem. LubJMan 141-142.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ w błąd wpaść »zostać oszczepieńcem, odstępcą od wiary, heretykiem«: W Kościele Bożym [...] trudno zbłądzić: á iesliby kto per incuriam w błąd wpadł, wnet go poprawią. KorRoz 11. ◆ wpaść w błędy »ulec mylnym, fałszywym mniemaniom, przekonaniom«: Turtulian wielki y bárzo uczony człowiek że wierzał widzeniom niektorych niewiast, w grube wpadł błędy. TylkStrom 136.