W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 22.09.2023
DOBYĆ czas. dk
Słowniki:
Kn, L, SWil, SJP notują
SStp, SXVI (?), T, SW (?) nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy: bezok. dobyć; ~ cz. przy. pr. lp 1. os. dobędzie; 2. os. dobędziesz; ~ tr. rozk. lp 2. os. dobądź; ~ im. uprz. dobywszy
Znaczenia:
»wydobyć, wyjąć, wydostać, wyciągnąć«: Unich wszystek deposit naypoufalszy w Morzu [...] utopi kiedy chce, y dobędzie kiedy chce. PasPam 69v. Rzekę do Wachmistrza Daycie Panie tam ten papier co go Macie przy sobie dobędzie z kieszeni podam mu czyta. PasPam 155v.
◆ Związki frazeologiczne: ◆ na co dobyć broni »zaatakować kogo zbrojnie«: [Mówi król] Ty Rodryku, tym czasem ná Murzyńskie gárłá Dobądź znáiomey broni, y w domu ich zbiwszy, Pokáż, żeś ná włásnych ich śmieciách tym szczęsliwszy. CorMorszACyd 195. ◆ dobyć broni na kogo »zaatakować kogo zbrojnie«: Choć niechciał, musiał [król] dobyć broni, ná swawolnych Poddánych, ná oboronę Máiestátu. LubJMan 138. ◆ za co dobyć broni »stanąć w czyjej obronie, ująć się za kim, pomścić np. czyją krzywdę zbrojnie«: Xymena [mówi do Sancty'ego] Ostatni to rátunek lecz kiedy go użyć Przyidzie, y ieżli twoiá chęć się ktemu skłoni, Wolnoć będzie zá moię krzywdę dobydź broni. CorMorszACyd 146. ◆ o co broń dobyć »stanąć w czyjej obronie, ująć się za kim, pomścić np. czyją krzywdę zbrojnie«: [Mówi autor do fałszywego przyjaciela] O krzywdę moję broni nie dobędziesz Ani w mej sprawie kilka mil ujedziesz. MorszAUtwKuk 351. ◆ szable dobyć:
● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Iedná bábá kámień do studnie w wáli/ a dziesięć go chłopow nie dobędzie. RysProv Cv.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
◆ Związki frazeologiczne: ◆ dobyć basu »powiedzieć, odpowiedzieć, odezwać się hardo, zuchwale«: „A na mię – Spyta Włocha, dobywszy od żołądka basu, Ów guzy – wiele wyńdzie takiego hatłasu?”. PotFrasz4Kuk I 336.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
*DOBYTY
im. przym. bier.
Formy: odmiana złożona lp B. m nżyw dobyty; lm M. mos dobyci; N. dobytemi; W. nmos dobyte
Znaczenia:
»odebrany przemocą, opanowany, zagarnięty w walce«: Prosząc by żywo mogł być wypuszcżony [Seyn]/ Z niewielą ludźi/ do Moskiewskiey strony/ Oddáiąc oboz z Armatą niezbity/ Y niedobyty [...]. PieśńTriumf 2. O twierdze niedobyte/ zamki nie widáne! Iakośćie/ ták sromotnie/ z źiemią porownáne! ŁączZwier A3. Oblegli fortecę pomorską Stralzund, ale że to miasto nad morzem leżące ma w tyle insulę wielką Rugią, na któréj jest miast i wsi dosyć, bo ta wyspa idzie na 7 mil wzdłuż, do któréj Szwedzi mieli z Stralzundu łatwy i bliski transport, dla tego dokąd im nie wzięto Rugii, dotąd niedobyci byli w Stralzundzie, bo im ztamtąd wszystkiego dodawano i żołnierzów spłacowanych świeżymi luzowano; a że nie było należytéj gotowości do odebrania téj wyspy, druga, że przystęp do niéj tylko w jedném miejscu był, i to skryty, dla tego za nastąpieniem zimy musieli od oblężenia odstąpić. OtwFDziejeCzech 186.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas