Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1.prawn. »przenieść (przenosić) prawo własności na kogo innego drogą aktu prawnego (darowizny, sprzedaży i in.), oddać (oddawać), darować, odstąpić (odstępować) co«:

Rekcja: co (od czego)

To grzech Senatorowi do Senatorow in rebus salutaribus posyłáć, á Dworowi niegrzech posyłáć do Moskwy, alienuiąc Smolensk y Siewierz. LubJMan 120. Biskupi tylko dożywotnie się w nich [dobrach kapituły] rządzą, jednak nie mogą nic alienować ani rozdawać Wóytostw. ŁubHist 188.

2. »oddalić (oddalać), odsunąć (odsuwać); zrazić«:

Rekcja: kogo, co (od czego, czym)

Iako Panam go [Lizymacha] kochał, y szanował, Asz twego Brata trucizną zamorzeł [...] Zesię Macosze, nie tak barzo korzeł, nie mnie: wszytkich sług tym alienował. PotSyl 67-68.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ alienować kogoś od boku czyjegoś (sz. zm.) »oddalić, odprawić kogoś«: Odebrałem List [...] przez Kozłowskiego muzykanta mego przeszłego ktorego mnie odsyła ponieważ nieodpowiednie Odjechał alienowawszy od Boku swego. SapADiar 6.

◼ Przenośnie: ◼ Od niej [ojczyzny] wszelką ostatniey ruiny y upadłey boiaźń, dalekim záwsze alienowałes wstrętem. LubSŁapAdw V.

3. »zwolnić ze stanowiska, z obowiązków, odprawić«:

Rekcja: kogo

Pożegnał mię ImPan Hercyk y [...] wespoł z Wachmistrzem Nowotnym Odiechał, Starego zaś [...] kazałem alienować, ponieważ był kostyra wielki. SapADiar 133. Tegoż Przyiołem powtornie z Zono Pa[na] Brigadona Na Namiesnikowstwo do Iłg folwarku natione Szweda a Kurowskiego Macieia Alienowałem dawnego ktory był w Iłgach. SapADiar 137. Powrocił Zabłocki Podkoniuszy z Warszawy [...] ktory odwoził Pannę Mandolę Francuskę Gubernatorkę Corki Naszey, ktorąśmy alienowali po puł Czwartoletniey Usłudze. SapADiar 142.

4. »wydalać, usuwać z jakiego miejsca«:

Rekcja: kogo

Tym bardziey [...] pochlebiaiąc, i accomoduiąc się Krolewskim intencyom, poświadczali [dworzanie] aby nie alienować Sasów z granic Królestwa. OtwFDzieje 27. Pilne ma mieć oko kommendant, áby Officyerowie y garnizon w wszelkim woiennym rygorze, iednostayney zgodzie, trzezwości, czułości był záchowany. [...] Luznych ludzi, niepotrzebnych, y dostateczney sufficyencyi wyżywienia niemaiących, podeirzanych, záwczasu z fortecy alienował. BystrzInfPolem L1v.

ALIENOWANY
im. przym. bier.

Formy: odmiana złożona lp M. m alienowany; ż alienowana; n alienowane; lm M. nmos alienowane; B. nmos alienowane

Znaczenia:

1. »oddany, darowany«: We Szwecyey kazał Krol lustrowáć wszystkie dobrá Koronne/ ktore od teyże Krolowey tempore sui Regiminis, per donationem álienowáne były. MerkPol 209. Skorom karczmę i rolą, Żołna nazwaną, która na 30 lat od starostwa przez przywilej JKM alienowana była i osobliwą sumą onerowana, znowu moim własnym sumptem wykupił [...] tę przedaję. InwPuck 169.

2. »oddalony, odesłany«: Odiechał Pan Gierlach Cyrulik Nadworny alienowany od mego boku do Wilna. SapADiar 79.

3. »zwolniony z obowiązków«: Kiedy się pokaże na którego robotnika, że liny psuje i promienie z sobą wyniesie, przez cały miesiąc robić po drogach i od roboty na zawsze alienowany będzie. InsGór 1714 79.

4. »odebrany komu«: Zawiadywanie też o rządach inflantskich [...] aby jednak od władzy urzędu mego miało być alienowane, nie życzę. RadziwKSprawy 98.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]