1.»kolejna zmiana, odmiana; kolej, następstwo, przypadanie czego na przemian«: Iako cięn za Słoncęm tak nieszczęscia za szczęsciem następowała Alternata.PasPam146v. Życzę przytym tego ábyś od tego dniá ktoregoś niegdy życie poczoł i teraz długowieczne na Emulácyą cum Fatis idąc życie i nieprzerwáną żadnymi álternatámi szczęścia przychylnego záczynał życzliwość.PisMów II374. Dziś kiedy Boskiem z świata zszedł [Lizymach] wyrokiem [...] Tobie: bo na cię spada alternata, lego dziedzictwa: wPergamie Wysokiem, Oddaię zwierzchność tutecznego świata.PotSyl68. Dwie lampie większą, iednę; na niebieskim Chórze, Mnieyszą drugą zaświecił [Bogi, Słońcem tamte, a tę Miesiącem nazwał, dzień im y noc w alternatę dawszy.PotPocz68-69. Patrz! jako okropna zima Mocno alternatę trzyma, A w jednej godzinie Jej potęga minie.KorczWiz25. Takowe bez miary Sprzyiaiące Szczęscie, w krotce niespodziewaney podlegać miało alternacie. IntrHist 194-195IntrHist194-195. Alternata elewacyi y depresyi Xiężyca regularnie dzieie się co miesiąc pod każdym znakiem Zodyaka.BystrzInfAstron K4v. [Wojewodzina ruska] w starożytnym, zacnym y sławnym Kazanowskich urodziwszy sie Domu, náturalną tey Familii do usług Maiestatow Pańskich żadney nie znaiacą Alternaty konserwuie ochotę.DanOstSwadaII, 25. Ani iey iákie w życiu zrażą álternaty, bo czyli życzliwe szczęścia záwieią Zefiry, czyli surowsze przeciwney fortuny Akwilony, w swym wigorze aż do kupressu trwáć będzie fatalnego.DanOstSwadaII, 75.
◆ Związki frazeologiczne:
◆ w alternatę pójść z czym »pojawić się, wystąpić na przemian«: Gdy szczęście w alternátę poydzie z kłopotami, Mocniey się BOGA chwyciem obomá rękami.DrużZbiór105.
2.prawn.»przemienne sprawowanie funkcji, urzędu itp. według ustalonego porządku; prawo do sprawowania funkcji wynikające z takiego porządku«: Na tym seymie [...] prowincye dwie koronne zgodzić sie o alternatę nie mogły.ZawiszaPam68. Mamy fundament tamowania y niedopuszczania Marszałka elekcyi in Constitutione Anni 1669 o Alternatach kadencyy Sejmowych.KonSRoz34. [...] Officyerowie przy Chorągwiach znaydować się in persona powinni; á przynaymniey alternatę zachowuiąc, omnimo ieden Sub amissione Szarży ma się znaydować.GazPol1736/82, 5 nlb.. Biskup Wileński ma alternatę w Senacie z Biskupem Poznańskim.BystrzInfGeogr K1v. Skłádamy Seym Walny Sześć niedzielny w Grodnie, według przypadaiącey między Prowincyámi Alternaty, ná pierwszy Poniedziałek po S. Michále.DanOstSwadaIII, 30.
▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲ alternata marszałkostwa poselskiego: Ze alt[er]nataMarszałkostwa Poselskiego na Wielką Polskę. Se videbitur, mozesz WMMPan bespiecznie nim zostac.OpalKListy78.
▲ alternata laski trybunalskiej: Upraszał [marszałek trybunalski] i to, aby według konstytucji 1699 alternatalaski trybunalskiej ob casum zerwania trybunału nie ginęła, lecz utrzymana była.DiarSejmKonIII, 22.
◆ Związki frazeologiczne:
◆ w alternatę iść »o sejmie: odbywać się na zmianę w Koronie i na Litwie«: Ieżeliby na ktorym Seymie nie przyszło do obrania Marszałka, tedy taki Seym wAlternatęiść nie ma.KonSRoz34.
3.»wybór między dwiema możliwościami, możliwość takiego wyboru, alternatywa; różnica«: Deklárowáli się Komissarze nási/ że gotowi są tę álternatę przyiąc/ to iest/ álbo tractatum amicitiae et correspondentiae zawrzeć/ álbo tractatum faederis mire, wedle stárych Tráktatow/ ktore przedtym między nimi záchodziły.MerkPol248. Dwa dzieścia trzy, pierwszy raz, żeniąc się, miał lata, Wdowa czterdzieści i sześć; śmieszna alternata.PotFraszBrück I42.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
◆ Związki frazeologiczne:
◆ alternatą z czym chodzić: Tuszewka błotne jeziorko, ktore alternatą z zamkiem Grudziądzkim chodzi.OpisKról26.
»na przemian; jednocześnie wymiennie«: W chore ucho go [sok] kropic na noc y zatkawszy Bawelną spac stym y na kozdą noc odnawiac aboalternatą ras w iedno ucho drugi ras w drugie.GrodzMisc90a. Nic znac było przi kim uictoria zostanie bo sie alternatom nimal z pola zsuwali, raz ci, raz owi gure biorąc.VorLetSkarb246. Sołtysów jest 2 [...] urząd alternatą odprawują.OpisKról35. Charty były [...] tak rącze ze nie trzeba było nigdy zmykać do zaiąca y do liszki tylko iedno Ktore kolwiek alternatą, iednak do kozdego zaiąca insze a nigdy Zaiąc nie uciekł.PasPam256. Miesiąc: ma Dni 30, albo 31, álternatą.SolGeom III135. Należałoby, żeby seymy alternatą bywały, w wielkiey Polszcze, małey Polszczo y Litwie.LeszczStGłos90. KRUPOCKI takiz herb iako y Kleinfeldow, tylko że tam ośm pol czyli pasow alternatą idą, tu zaś alternatą takie białe z czerwonymi bydź powinny.NiesKor II715. Kanclerz i Podkanclerzy powinni być Alternatą jeden świecki, drugi Duchowny.ŁubHist205.