Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616

Formy: st. równy lp M. m straszny; ż straszna; n straszne; D. m strasznego; ż strasznej; B. m nżyw straszny; żyw strasznego; ż straszną; Ms. m strasznym; lm M. nmos straszne; D. strasznych; ~ st. wyższy lp M. ż straszniejsza; lm M. nmos straszniejsze; ~ st. najwyższy lp Ms. m najstraszniejszym

Znaczenia:

1. »budzący strach, przejmujący lękiem; groźny«: Straszna iest woyna na zięmi ale Daleko Strasznieysza na morzu. PasPam 69. Moskiewskie woyska a osobliwie owe Boiarskie Chorągwie w szyku stoiące są tak straszne iako narod zadęn nieiest. PasPam 107. Staremi to W MMPan straszysz mię awizami ktore niewięm [...] iezeli niebędą W MMPanu strasznieysze za złocistym Pawilonem nizeli mnie na ubogim Zołnierskim Woyłoku. PasPam 136v-137. Pokazał się na Niebie Straszny y wielki [kometa] ktory przez kilka miesiecy trwaiąc swoią oczom Ludzkim groził srogością y nim bardziey trwał tym bardziey serca truchlałe trworzył [kometa] ominuiąc niedobre affekty ktore potym nastąpiły. PasPam 188v. Niedzwiedz [...] Zwierz straszny odwazny Serdeczny y Męzny Do potkania y bitwy nad inne potęzny. PasPam 270. Polakow wygladał [...]zeby iako nay prędzey przybywali y tego dopomoc gasić strasznego Zapału ktory iuz by tez był podobno wszystkie pozarł Chrzescianstwo. PasPam 276.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ sąd straszny »sądzenie przez Boga rodzaju ludzkiego przy końcu świata; sąd ostateczny«: Te pracowite ubogich Ziemianinow [plony] y wyssana Substancyia uznasz iakiemić na Sądzie strasznych [zam. strasznym] staną się Instygatorami. PasPam 193. ◆ straszne rzeczy »ciężko, przykro, niemilo, trudno«: Prezęntowałes się w bataliach o iak to straszne rzeczy [na] chłopa slepego w Szyku zogolonemi wąsami Szeroką Fioletową Sutanną. Szkapę y zogonem okrywaiącego. PasPam 192v. ◆ straszny trybunał »sąd ostateczny«: Powędrowali. Za krolową Sprawić się na tamtym Strasznym Trybunale. PasPam 214v. ◆ najstraszniejszy parlament »sąd ostateczny«: Toc go upewniac niemozesz [...] zeby mu y natam tym Swiecie twoie miały wczym kolwiek Suffragari zasługi. W ten czas kiedy na owym naystrasznieyszym Parlamencie rzeką vive et Responde. PasPam 195v.

2. »bardzo brzydki, odrażający«: Iest tam ryba tak straszna że Ięnom na scianach koscielnych Malowanego widywał owego co mu płomięń zgęby wychodzi. PasPam 65. Iest to tam łeb y Slepie iako smoka straszne paszczęka szeroka a płaska iak u małpy. PasPam 65.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ straszny akt: A ten sąd przypadnie na ow dzień/ ktory sam Bog [...] na ten straszny akt naznaczył. BujnDroga 134-135.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Broń mieyscem/ Rusnicá w lesie/ Kopija w polu/ Miecz ná vlicy/ Puginał w cieśni. Strászne są. ŻabPol B2.