Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: MIŁOŚĆ, MIEŁOŚĆ

Słowniki:
SStp, Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują
SXVI (?) nie notują

Formy: lp M. miłość; D. miłości; C. miłości; B. miłość // miełość; N. miłością

Znaczenia:

1. »uczucie, które objawia się szczególnym przywiązaniem, troską i serdecznością«: Mój miły p. Wojewodo, mieliśmy cię za katolika i za takiego, żeś miał i zdrowiem swym oświadczyć miełość swoję ku kościołowi Bożemu; ale ty posądzasz rozgrzeszenia papieskie, zowiesz błogosławieństwa nieważne, nakoniec błogosławieństwa przeklęctwem. DeklPisCz II 325. Miłość/ amor [...] Charitas [...] vel caritas [...] Pietas [...] Affectio [...] Afectus. Kn 412. Affectus, us. substant. Afékt 4. Miłość. Poruszenie. KnŁacPol 30. Affectio. Afékt 4. Poruszenie. Sposobność 2. Namiętność. Miłość. Postánowięnie 2.3. KnŁacPol 30. Amor. oris. Miłość I. 5. Kochan. KnŁacPol 44. Amor infanus, perditus. Miłość nieuczćiwa. KnŁacPol 44. Caritas. Miłość. Drogość. KnŁacPol 113. Pietas. Nabożeństwo. Pobożność. Miłość I. Chwałá Boża. KnŁacPol 585. Sam [atrament] bez afektów, różne w ludzi leję: Gniew, miłość, żal, śmiech, bojaźń i nadzieję. MorszAUtwKuk 196. Prawda że to iest cięszka dysocyacyia kiedy [...] voto [ślubem] komprobowane rozrywają się miłości zwiąski. PasPam 85. Iam ieden z 60 Tysięcy Woyska ktorym tak uczynił nie z zadney potrzeby nie dla zadnego excesu ale z Samey tylko przeciwko Oyczyznie miłosci. PasPam 134. Kto wykroczy przeciwko blizniego miłosci ten Samemu Rebrllizuie Bogu. PasPam 149a. Zyczemy aby się wrociła ywkorzeniła dawna y spolna miłość, y iedność. PasPam 211. Miał Wielką popularitatem [wziętość] y uwszystkich Stanow miłość. PasPam 241. Wszystko sprawiła miłość prawdziwa Poddanych przeciwko krolowi. PasPam 242v. Iego zacni klienci [...] Zeby ten przyrodzony przymiot wsobie mieli Miłoscią przeciw Bogu Blizniemu gorzeli. PasPam 270v. Miłość [...]. T III 834.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ miłość ojczyzny: Iezeli umrzec to umrzeć byle dobrze A lepsza podobno Smierć bydz nie może nad tę ktora kogo przy niewinnosci potka za Cnotę y miłość Oyczyzny. PasPam 137. ▲ miłość samego siebie: Miłość sámego śiébié nieporządna/ Philautia. Kn 412. ▲ miłość zawistna: Kn 412. ▲ miłość nieuczciwa szalona: Kn 412.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ miłością przeciw komuś gorzeć: Przy Meznosci Tey zawsze iako Płomien byli Zarliwosci Iego zacni klienci Proponuiąc zyzni do Chwały Boskiey zaszczyt y Miłey Oyczyzny Zeby ten przyrodzony przymiot wsobie mieli Miłością przeciw Bogu Blizniemu gorzeli. PasPam 270v. ◆ miłością od kogoś zostać ubezpieczonym »zostać przekonanym o czyjeś miłości«: Ze by wzaięm od pomięnionych Obywatelow tąz miłoscią ktorą zawsze te Narody ku Panom swoim Słynęły został ubespieczony y Upomniony IkMSC [...] miłosciwie do przeproszenia swego wszystkich zgromadzonych urzędnikow i deputatow przypuścić ma. PasPam 209-209v.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Wielkie Bogáctwo/ wierna miłość/ cięszka chorobá/ y zránione sumnienie/ nie mogą być zátáione. RysProv XVII, 7.

2.relig. »jedna z cnót kardynalnych«

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ akty miłości: Psalm czwarty Akty Miłości ku Bogu. ChrośZbiór Cc4.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ przez miłość Boga: ◆ przez miłość boską: Przez Miłość Boską proszę Cię y zaklinąm. PasPam 225.

3. »tytuł używany często w formie skróconej "Mość"«: Czytano im [żołnierzom moskiewskim] uniwersał Jego Królewskiej Miłości i pana hetmana, odpowiedzieli, dosyć bałamutni królewskiej, nic i tam tedy nie sprawiono. ChrapDiar I 460.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ dotrzymować miłości: Wzgardziłeś dobrowolnie. Oyczyzną ktora cię wychowała. I dotrzymowała zawsze miłosci y wiary. PasPam 247v. ▲ miłość boska: ▲ miłość boża:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ nie w jednej sforze z czymś chadzać »nie być z czym związanym, nie występować razem z czymś«: Nie w iedney sworze miłość z wielmożnością chadza. OvOtwWPrzem 99.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Pies przy kości, chłop w miłosci, nie rad towarzyszowi. JaśDict 117.