Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: lp M. ambit; D. ambitu; B. uż. nżyw. ambit; Ms. ambicie

Etymologia: <łac. ambitus>

Znaczenia:

1. »arkadowe, nakryte przejście wzdłuż zewnętrznych lub wewnętrznych ścian budynku (kościoła, klasztoru), krużganek«: Ambit/ chodzenie nakryte iáko bywa w klasztorách/ ábo koło kościołá/ Peristylum [...] Peridromis [...]. Kn 6. Nagrobek na Zamku Crac[owskim] w Ambicie Koscioła od Południa wmurze, na ktorym text wykowany y Rok 1557. TrepNekLib 36. Ambit, chodzenie nakryte. Bogen-Laube; bedeckter Gang, so mit Seulen umgeben ist. un peristile; hale; bâtiment environné de collones. T III 6.

2. »ograniczona przestrzeń, obszar, obwód, okrąg«: Szaray ozdobny naznaczył [wezyr] y Książęciu/ y iny osobny Rzeczom iego Karwaser: a czeladzi drugi Tamten Ambit vlice/ iako idzie długi. TwarSLeg 58. Prawe Jego [króla] boki Zastąpili wodzowie przedni kwarcyjani Z województwy pospołu różno pomieszani, Które wzięły ambitu na milę dokoła. TwarSWoj II, 39. Przed kościołem [św. Piotra] wielka i piękna bardzo planities, gankami ovali figura opasana [...] ganek każdy ma trzy drogi i szerokie, słupami kamiennemi bardzo miąższemi obstawione, w tymże ambicie jest fontana bardzo piękna. RadPam 41-42. Stał Meczet Jedwabnemi Kobiercy obity Kędy sto Lamp wisiało [...] pałało oliwą Na stronie Kortigarda, za nią niedaleki Arsenał: za nią stały Kuchnie y Apteki [...] Przeszło Tysiąc namiotów y szop, na kształt Dworow. W onym stało Ambicie: rozlicznych Colorow. PotWoj 195.

3. »upragnienie sukcesów, sławy, ambicja, pycha«: Pytasz o materyą? Swiat iest y co na niem, Ten nie Sytem pieniędzy głowę nabywaniem, Trudzi: Ten Zas ambitu, y Honorow pełny, Z odwagą się Kolchickiey dopomaga wełny. PotPer 22v. Za moją i innych panów dostąpiwszy fortuny promocją, nie jest wdzięcznym [szlachcic polski], a ambit gorszy Lucypera. RadziwHDiar 69.