W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 02.07.2012
Znaczenia:1. »substancja wydzielana przez kaszaloty, szara, lepka, o przyjemnym zapachu, używana do wyrobu perfum, sporządzania kadzideł, jako przyprawa, stosowana także w medycynie; dawniej uważana m. in. za rodzaj żywicy, tłuszcz z ryb i mięczaków morskich«: Do tego [alembiku z różnymi składnikami] przydać [...] Pizma Alexandrijskiego [...] Ambry po dwunaście gran. SyrZiel 606.
[Idą ludy] co zbytniego zimna i ciepła nie znaią [...] gdzie Ambra roście/ kędy wiecznożywey Nieśmiertelności Phenixa widaią. TasKochGoff 425.
Ambrá/ Ambra in Brasilia in littore maris colligitur, colore nihili, sed ad odoramentorum usum auro penditur [...]. Kn 6.
Ambra grisea [...] Ambra prednia [!]. GuldOn 43.
Sam [Dilawer] potem trunek wody czysty Za polskie pije zdrowie z farfury złocistej Z świeżej ambry perfumem. PotWoj 198.
Już niechcę w ten czás Gryffow áni Potázi Co mię nie karmi leć [!] kázi Niechay Ambrą Bázánty dzieią do szczątká Nie mego pokarm zołądká. KochProżnLir 12.
Ambra w czym kolwiek dana, znacznie posila także Kamfora. CompMed 171.
Przyczyna tey choroby iest [...] materya osobliwym sposobem w macicy zkorumpowana [...] z zapachu rzeczy pachniących, Piżma, Zibetu, Ambry, albo co podobnego. CompMed 612.
Rodzi się na nich [Malediwach] proso y koral czarny, y ambra wyśmienita. ChmielAteny II 625.
Stare Vino Ambra y Pizma iak praeservative tak curative zażywane byc powinny. BeimJelMed 377.
Dociec nie mogą z czego się ambra rodzi. T III 6.
Bespieczniey każdą chorobę ziołami Uleczyć może [ten, kto zna działanie ziół] niż Panaceami. Pewniey niż z złota, drogą essencyą, Z Pereł, Korali, z Ambry Alchimiią. VadeMed 3 nlb..
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
ambra szara:
Doday Ambry szary utartey, ćwierć łota, zybetu prawdziwego 4. skrupuły. VadeMed 115.
2. »zapach pachnidła z ambry«: Wdzięczność drogich balsamów [...] po wspaniałych pokojach mile się rozchodzi. Pełno ambry i inszych rozkosznych wonności. ArKochOrlCz III 54.
Miasto perfumow vchoway Boże/ bysmy w niewoli pogańskiey około gnoiu nie robili [...] miasto kabatów z Ambrą/ żeby nie włożono gunie iakiey na grzbiet. StarKaz II, 369.
Kwieciem tchną wędzidła; Ambry y wszelkie przechodząc kadzidła. ClaudUstHist 54.
SPIKANARD ziele z ktorego kwiatkow oleiek bardzo pachnący robią ktory wszystkie Zybety, piżma, ambry wonnością swoią zatłumia. DanKolaDyk II, 291.
◼
Przenośnie:
◼
Niewdzięczna ambra zalatuje z gęby. MorszZEmbSok 525.
3. »smoła ziemna lub rodzaj żywicy«: Ambra druga/ sok z-siadły/ kleiowi abo żywicy podobny/ Ambarum [...] Ambar Arabibus. Ambra vulgo succus terrae vel arborum concretus in Aethiopia, [et] apud Chinas, in medicinis nobilissimus [...]. Kn 6.
4. »bursztyn«: Łańcuchy dwa Zambrą szacowane na sto osmdziesiąt Talerow. ArchRadziw 1638 42, 13.
Ambra, bursztyn, un ambre. KulUszDyk 2.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz AMBRYJA.