W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 30.03.2023
Warianty fonetyczne:
ALABASTR ||
ALABASTER,
*HALABASTER
Słowniki:
SStp (
alabastyr),
SXVI (
alabaster, alabastr),
Kn (
alabastr),
T (
alabaster),
L (
alabastr),
SWil (
alabaster),
SW (
alabaster, alabastr),
SJP (
alabaster) notują
Etymologia: <
łac. alabaster>
Znaczenia:1. »minerał, szlachetna odmiana gipsu«: Iednę [część] wapná z Alábástru palonego y miáłko vtártego do tego bráli. SyrZiel 953.
Alábástr kámięn/ Alabastrites [...] Lapis ex marmoris genere [...] Onyx [...] v. Onich. Kn 5.
Biały jest polerowny alabastr z Karrary. MorszAUtwKuk 35.
Kaplica, wszytkie sciany subtelną i misterną robotą słano osobami marmuru białego, albo raczey halabastru. BillTDiar 56.
Páłác [...] Był szczero z Alábástru czarno vkłádány w száchownicę Mármuręm. TwarSPas 3.
ALABESTRE [...] Alabastrites [...] ALABASTER Kamień rodzay mármuru barzo biały. DanKolaDyk I, 76.
ALABASTR rodzi się w Indyi [...] y po rożnych Kráiach światá. ChmielAteny1755 I 635.
Alabaster, Albaster. albatre, m. T III 4.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
alabastr gładzony:
Smukownieysze czoło Nád Alábástr głádzony. TwarSPas 6.
▲
alabastr miałki:
Gips/ wapno chędogie/ ábo álábástr miáłki do pobielániá/ do wybiiánią [!] figur. Gypsum [...]. Kn 190.
▲
alabastr orientalny:
Drugie Organy z Iaspisu, Alabastru Orientalnego y Saskiego, kamieniem wężowym adornowáne. ChmielAteny II 239.
▲
alabastr polerowany:
W nim [w ciele dziecka] żyłki snádnie będzie mogł rozeznáć káżdy/ iáko iáki Alábástr polerowány biały/ iásne. SyrZiel 184.
▲
alabastr saski:
Drugie Organy z Iaspisu, Alabastru Orientalnego y Saskiego, kamieniem wężowym adornowáne. ChmielAteny II 239.
▲
alabastr tłuczony:
Posadzká w Kościele [...] gładka dána z Alabástru tłuczonego. ChmielAteny II 461.
▲
peryjski alabastr:
Ody pierwej rzędem długim widziem, że na pyszną areą Solimany wnidziem. Z peryjskich alabastrów ciosanego bruku ambit sam i wszerz, i wzdłuż na strzelenie z łuku, kołem poszły pałace i dachy od spiże, gdzie santoni i inni mieszkają derbiże. TwarSLegK 133.
◆
Związki frazeologiczne:
◆
bieleć jako alabaster:
◆
jak(o) alabastr biały:
◼
Przenośnie:
◼
Oczy nád kruki/ płeć nád śnieg ozdobna/ Ustá kánárskich rumieńsze korali/ Pierś w Alábastrze. TwarSDaf 62.
◼
Te dzieie widáć było z roznych cięni [...] Iusz znich y Koral, y Rubin gorący Iusz y Alabastr y Smaragd smieiący Patrzał. OblJasGór 142.
◼
Temi [włosami] bo beły długie y zgęstwione/ Swe álábástry miękkie zasłoniła [dziewczyna wychodząca z kąpieli]. TasKochGoff 394.
◼
Iáko piękna byłá [panna]/ Iáko szyiá/ iáko pierś ná wierzch się dobyłá; Coż dálsze Alábástry? TwarSPas 98.
2. »przedmiot z alabastru, naczynie, posąg«: Wszedszy jawnie do gospody onej i z alabastrem dziwnie maści wonnej przypadła z tyłu do naświętszej stopy [Maria Magdalena]. MiasKZbiór 150.
Kiedy to huknie impet kiedy się mury poczną trzaskać kiedy owe marmury Alabastry latać. PasPam 60.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]