Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »rząd turecki, państwo tureckie«: Tatarowie asekurowali przyjaźnią Portę od nas. ChrapDiar I 396. Doszedł go [wodza floty tureckiej] Emir od Porty áby záraz z Galerámi do Konstántynopolá się wrocił / iákoż / nic się nie báwiąc / vczynił. MerkPol 54. Portá myśliłá z námi zácząć woynę. MerkPol 1661, 118. I. K. M. do Porty, do Krymu, Kozakow, ablegacyje wyprawi. PisMów II 121. Z tym seraskier przyszedłszy fermanem, gdy wolą Porty opowiedział, a niby niedyskretniejszemi terminami, mieniąc go niewdziecznym gościem, i że Porta z jego rezydencji malkontenta, a pono przydał coś jeszcze gorszego. ZawiszaPam 304. Na Dywanie Wielkim mianym in praesentia Cesarza Tureckiego, Moffty, Kaimakan y wszyscy Ministrowie Porty, decydowano. MerkHist 2/103-104. Według wszystkich Apparencyi Rzplta będzie musiała interesować się do Woyny y Porta coś o tym przeczuwa. MerkHist 21. Porta ná Dywanie mianym 28. Maij. W oynę Moskwie wypowiedzieć kazała. Wszyscy Ministrowie Sołtanscy y sam Cesarz będąc przytomni na Sali Saraju Sołtanskiego Bunczuk przyniesiono Ktory Dwunastu Mołnow Benedykowáli z wielkiemi ákklamácyami Ludu całego. MerkHist 1047. Przyięcie POSŁA Cudzoźiemskiego u Porty. ChmielAteny II 491. Jesliby ten Poseł był Fecialis, to iest woynę Porcie wypowiadaiący, bywa zatrzymany, y częstokroć trzymany w areszcie. ChmielAteny II 492. Suponowano, że tę dywersją do Moskwy poseł francuski, bedący naówczas w Konstantynopolu, u Porty wyrobił. MatDiar 131. Prosił dwór petersburski u Porty satysfakcji za szkody od Tatarów poczynione, ale gdy żadnej nie odebrał, udał się do wojny przeciwko Turkom, którzy byli perską ambarasowani wojną, dla siebie niepomyślną. MatDiar I, 131. Porta. die Pforte; das Turckische Reich. Porte. L'Empire Turc. T III 1534.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ wysoka Porta »rząd turecki, państwo tureckie«: ▲ porta Otomańska »rząd turecki, państwo tureckie«: Czy nie lepiey y pobożniey, niż posyłáć do Porty Ottomańskiey winszuiąc, że Wárásdyn wźięty, niż smućić się gdy Pan Bog Crześćianom dał zwyćięstwo, niż Pasquilami y urągániem Pokoy Cesárzá Iego Mości z Turki vczyniony diffamowáć. LubJMan 131. Domacał się w rożnych conferenciach z przedniemi Vrzędnikámi Porty Ottomáńskiey, sámego gruntu tey polityki, álboli rządow, ktore się nam zdádzą bydź proste y grube, á Turkom ták się dobrze nádáią, iáko z sromotą y szkodą naszą doznawamy: álbo się náuczył z własnych vst, álbo wyczytał z postępkow, cokolwiek o nich do wiádomości nászey podał. RicWielJMon 11 nlb.. Alliancya z Dworem naszym nie omylnie z Persami stanie przeciwko Porcie Ottomańskiey. GazPol 1736/97, 7 nlb..

2. »brama, wrota, drzwi«: Gieráldyn poszedł ná Salę/ gdzie owi záproszeni bánkietowáli/ á iż 2 drzwi ná Sali były/ záraz iednę portę z swoiemi opánował: drugą z swoiemi Ebrox. Stánąwszy przy swoich drzwiách Geráldin/ z dobytą bronią/ záwołał głosem. Viuat Caesar Ferdinandus, odpowiedźiał Ebrox. Et [...] Domus Austriaca. RelWall A3v. Acz gdźie izbá wielka/ tedy y szersze dáleko y wyższe być máią pierwsze záś drzwi/ ktorych do domu weśćie iuż te máią być przestronne/ y stosuią się zwielkośćią budynku/ tákowa do domu portá/ ma być we środku iego gdyż y wtwarzy człowieczy poiedynkowe członki iáko nos gębá in medio. NaukaBud D2.