W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 01.03.2024
BEŁKOTAĆ czas. ndk
Warianty fonetyczne: BEŁKOTAĆ, *BEŁGOTAĆ, BAŁKOTAĆ, *BELKOTAĆ
Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVI, XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują
Formy: bezok. bełkotać // bałkotać; ~ cz. ter. lp 1. os. bełkocę // bełgocę; 2. os. bełkocesz; 3. os. bełkoce // bełgoce; lm 1. os. bełkocemy; 2. os. bełkocecie; 3. os. bełkocą // belkocą; ~ cz. prze. lp m 1. os. bełkotałem; 2. os. bełkotałeś; 3. os. bełgotał // bełkotał; lm mos 1. os. bełkotaliśmy; 2. os. bełkotaliście; 3. os. bełkotali; nmos 3. os. bełkotały; ~ cz. przy. złoż. lp m 1. os. będę bełkotał; ~ tr. rozk. lp 2. os. bełkocz; bełkoc; lm 1. os. bełkocmy; 2. os. bełkoccie; ~ im. wsp. bełkocąc
Znaczenia:
1. »mówić niewyraźnie, niezrozumiale, zacinać się w mowie, wydawać głuche, gardłowe, nieartykułowane dźwięki«: A wy, co sie jałmużną możecie pożywić, Wszędy ludzi czymkolwiek umiejcie nadziwić: Abo dobrze bałkotać i ze wszytkiej mocy, Aże na cię wytrzeszczą wszyscy ludzie oczy. PerDziadGrzesz 405. Co chce mówić, to bełkoce, a język mu lata, A polszczyznę tureckiemi języki przeplata [pijak]. WychWieś 32. Kiedy się tu Kozacy z Bissurmany Kłocą Zdrugiey strony, swe hałła Tatarzy bełkocą. PotWoj 100. FOURCHE [...] POTKLIWIE mowić ięzykiem bełkotać plątać się ięzykiem w mowieniu záiąkać się. DanKolaDyk II, 55. Bełkotácz [!], parle mal. KulUszDyk 5.
2.ekspr. »mówić to, co denerwuje, drażni, oburza«: PETRUS [...] Błogosławieni [...] elemozyny w Imię Boże dają, A naszy, chociaj skąpi, a wżdy nic nie mają. Błogosławieństwo Pańskie majętnymi czyni I będą ci zbawieni, niech mię, kto chce, wini. (WSZYSCY) [...] Wyjedziemy na tobie, jedno bełkocz dalej, Idźże, ani tu bywaj. SynKlechGrzesz 383.
3.ekspr. »dawać głośny upust niezadowoleniu, biadolić, narzekać albo krzyczeć, wymyślać«: Bełgocę, Bełkocę, [bełgo||bełko]ce, [bełgo||bełko]tał. […] 2) vulg. belfern, schmaelen. […] 2) vulg. fulminer, aboïer, criailler, déclamer. […] 2) milczę, poki baba nie wybełgoce. T III 32.
4. »wydawać głuchy, jednostajny szmer, szum, bulgot, także np. pijąc co«:
Rekcja: co
Béłkocę/ glukam/ Bilbit amphora [...] Glut glut murmurat vnda sonans [...] v. Glékocé. Kn 19. Lipá daie cień wesoły Blisko w rzece szumiące wody belkocą. KochProżnLir 11. Bełgocę, Bełkocę, [bełgo||bełko]ce, [bełgo||bełko]tał. 1) schluttern, schlickern, butteln. […] 1) faire glouglou […] § 1) głośno z tey bani piwo bełgocę. T III 32.
5.myśl. »o cietrzewiach kogutach: wydawać głos w czasie toków«
Przenośnie: Sprzeciwisz się? Będziesz miał człeka nieprzyjaznego; Pozwolisz mu [nieukowi]? z prostaka przerobisz go błaznem: Będzie chlubił przed ludźmi, żeć zawiązał usta, Na szyderstwo, bo wiedzą, że głowa czcza, pusta. Najlepiej niech sam sobie bełkoce z cietrzewiem; Spyta cię o co? krótko odpowiedzieć: nie wiem. PotMorKuk III 211.
# Użycia metajęzykowe: # Verba bełkocę, blekocę [...] quae hunc in modum conjugantur: Indic. Praes. Sing. Bełkocę, bełkocesz, bełkoce; Plur. Bełkocemy, bełkocecie, bełkocą. Praet. Bełkotałem, bełkotałeś, bełkotał; Plur. bełkotáliśmy, bełkotáliście, bełkotáli. Fut. Będę bełkotał ی c. Imp. Bełkoc, niech bełkoce; Plur. bełkocmy, bełkoccie, niech bełkocą. Infinit. Bełkotáć. Gerund. Bełkocąc. Partic. Bełkocący. WojnaInst 80
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
BEŁKOCĄCY
im. przym. czyn.
Formy: lp M. m bełkocący; lm B. nmos bełkocące
Znaczenia:
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: