Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »człowiek noszący brodę, brodaty«: Mili siwoklęskowie, dziadowie, brodacze, Wszyscyście niestatkowie, lada co gadacie SynKlechGrzesz 384. A wy, starzy brodacze, coście dobrze zdrowi, Nie leńcie sie posłużyć leda szpitalowi, Puszkę wziąwszy szpitalną, włożyć ją na szyję, I ja sam takem uczynił, ba i z tego żyję. PerDziadGrzesz 403. Brodáty/ brodacz/ Barbatus, et barbatulus [...] Barbiger [...] Multibarbus [...] Hircosus [...]. Kn 45. Brodá tr. pro adiect. Brodáty vel Brodácz vsurpatur more Latinorum [...]. Kn 45. Chodźieiowie/ Emirowie pieszo/ w źielonych zawoiách/ z liniey Máchometowey y Nermes/ tych było sześć tyśięcy/ bárwá piękna/ świetna/ ludźie letni brodacże [...]. StarWyp Cv. Brodáty/ brodacz. Barbatus. Barzdotos/ barzdźius. SzyrDict 22. POIL [...] BRODA [...] Qui a bien du poil. Pilosus [...]. Brodaty obrosły zárosły kosmaty brodacz. DanKolaDyk II, 363. Brodacz, Brodal, Brodaty. bärtiger Mann. barbon; homme qui porte une barbe. § nie każdy brodaty iest mądry. T III 77. Ale ci prawdę powiem, choć się zarumienisz, Nie tak łatwo, iak myślisz, nasz Narod odmienisz. Znaydziesz iak skałę bałwan, co ią prożnie macza, Na odpor nie iednego Mędrca, bo brodacza, Ktorego w staropolskiey cnocie nikt nie skusił, Iuż trzykroć za nią ginął, trzykroć się zakrztusił. ZabłFKrasic 5. [...] Drżyi bardziey, żeś uraził świętość Zakonnika, Eliasza, Frańciszka, Synow Dominika. Kameduły, Norberty, Cysters, Bonifratry, Spadną na cię swym gromem, iak piorun z nad Tatry! Biali, szarzy, kafowi, coś raził sztylety, Gdyć odpiszą, doświadczysz, – spełzgną Fiolety. Spełzgną w Episcopeidos, – co ich rozum zgłosi, Chociaż nadzy po trosze, choć brodacze bosi. ZabłFKrasic 6. Idź precz Brodaczu, Szkolniku, Greczyzną nadziany, niezachowuiesz Uszanowaaia[!], winnego Wielkiemu Krolowi. FenPodosRoz 33. LUDWIK XI. Co za Zuchwałość tego Starego Brodacza Szkolnego? FenPodosRoz 33.

2.zool. »ryba z rzędu okoniokształtnych, o jaskrawym ubarwieniu w czerwone pasy, dostarczająca bardzo smacznego mięsa, cenionego już w starożytnej Grecji i Rzymie, barwena; Mullus«: Dárowano ią [rybę] było czásu iednego Cesárzowi Tyberyuszowi/ ále on posłał do iátek/ áby ią przedano/ á posyłáiąc do swych przyiaćioł mowił: Záłożę sie/ że tego Brodaczá ábo Apicyusz/ ábo Publius Octáuiusz kupi. WargRzym 37.

*BRODACZ m

Formy: lp B. uż. żyw. Brodacza

Znaczenia:

nazwa osobowa »przydomek księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego«: Tychże czásow/ gdy Prusacy ieszcze Poganie/ Chełmińską źiemię i Mázowiecką pustoszyli/ Konrad Xiążę Mázowieckie Krzyżakow ná nie przyzwał/ i Leszka Xiążęćia Polskiego/ i Henryká Barbatum ábo Brodaczá Xiążęćiá Sląskiego sprowádźił/ zá ktorych pomocą odebrawszy Prusakom źiemię Chełmską i Lubáwską/ Biskupá tám zá powagą Stolice Apostolskiey osadźił/ i dochodámi opátrzył/ na Wiáry Kátolickiey tám rozmnażánie. KwiatDzieje 47.

[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Patrz brodaty, brodofiasz.