Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »przepuklina«: Kiłá/ chorobá/ puchliná máchárzyny ábo iądrék/ wypukliná. Hernia. Kn 275. Wypukliná/ v. Wydęćie/ [...] Kiłá. Kn 1327. Enterocela, Gr. Kiłá. KnŁacPol 263. Hernia. Kiłá. KnŁacPol 347. Hydrocela, ae. vele, es. Gr. Kiłá. KnŁacPol 355. Kiłá/ chorobá. Hernia, ae, enterocele, es. Hydrocela. SzyrDict 102. HERGNE [...] KIŁA choroba puchlina macherzyny, álbo iądrow wypuklina. DanKolaDyk II, 120. DESCENTE de boyau [...] WYPUKLINA, kiła, kiedy wnętrzności wypadaią w macherzynę. DanKolaDyk I, 225. Kiła choroba, rorapure, descente des boyaux, hergne. KulUszDyk 45. Kiła. Darm-Bruch, Bruch. hergne; descente de boïau. T III 553.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ kiły dostać: Kiły dostałem dlá przysługi twoiey od biegania. DanKolaDyk II, 120.

2. »choroba weneryczna powodująca owrzodzenie narządów płciowych, syfilis; krosty na narządach rodnych«: Plastr [...] Dymienicom fráncowátym y wrzodom/ Kile/ ná członkách wstydliwych przykładiąc/ wielkim iest lekárstwem. SyrZiel 148-149. Kile ná wstydliwych członkách [...] iest lekárstẃe[m] [zapaliczka]. SyrZiel 179. Kiłę y ine wrzody wilgotne ná końcu męskiego członká wysusza y goi tenże popieł. SyrZiel 370. Tákże kile y wrzodom fráncowátym/ ná członkách/ białogłowskich wstydliwych iest niewymownym lekárstwem [kmin]. SyrZiel 418. Kiłę/ y zkáncerowánie męskiego członku od fránce goi/ popiołem przerzeczonym zásypuiąc. SyrZiel 424. Kiłę y záwrzedźiáłośći iádowite wychędaża/ y goi/ tymże prochem zásypuiąc. SyrZiel 560. Ná członkách wstydliwych/ ták mężczyńskich/ iáko y białogłowskich/ złe wrzody iádowite/ y te ktore kiłámi zowią goi [wódka]. SyrZiel 606. Kiłę tym sposobem leczy/ [sok centurii] ktora ná sámey głowce [członka] bywa. SyrZiel 658. Skázy ná członkách oboiey płći wstydliwych/ iáko są kiły wrzody fráncowate/ y káncerowáte [leczy wódka niedośpiałkowa]. SyrZiel 910. Tym fleytuch pomázować/ y przykłádáć ná kiłę. SyrZiel 974. Záwrzedźiáłość tegoż członka/ álbo Kiłę leczy [maść]. SyrZiel 1267. Nád wszystkie inne źiołá/ btwa naczęśćiey używáne [ruta] w leczeniu Fránce/ Kił/ Trądu [...] Swierzbu/ Krost/ Parchow. SyrZiel 1432. Mogłybyście go, zwyczajem Starego Zakonu, Obrzezać, ciemnego nań nie przywodząc skonu; Mogłyście świata taka nie smęcić żałobą, Nie śmiertelną, choć ciężką, złożyć go chorobą: Albo weszkami wyssać, albo skrzywdzić kiłą, Albo francą zarazić starą i zawiłą. MorszAUtwKuk 313. Jak się prędko przyznasz do rzeżączki, I ja się przyznam, żem już w targu z kiłą. MorszAUtwKuk 334.