W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 28.03.2023
ALEKSANDER rzecz. m
Słowniki:
L (XVIII) notują
SStp, SXVI, Kn, T, SWil, SW, SJP nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1626-1639
Formy: lp M. Aleksander; D. Aleksandra; C. Aleksandrowi; B. uż. żyw. Aleksandra; N. Aleksandrem; Ms. Aleksandrze; W. Aleksandrze; ~ lm D. Aleksandrów
Znaczenia:
1. nazwa osobowa »imię męskie«: Alexander Syn drugi w Wieliczce miał dom. TrepNekLib 88. Zasiada ná Stolicy Apostolskiey Ociec święty Alexander tego imienia VII. MerkPol 2. Czy rzucił [król] juki złota z Alexandrem? czy wieniec tegoż metallu z Juliuszem? czy sto par wołów ze Scipionem? czy podziękował? czy obiecał? PotWoj VIIv. Sędziowie [...] Supplikę podali do rąk Alexandrowi Xiążęciu. HistŚwież 196.
2. nazwa osobowa »król macedoński zwany Wielkim (356-323 p.n.e.)«: Alexander Wielki Kállistenesá pomowiwszy o zdrádę/ [...] zámknął go ze psem w żelázney klatce. BirkNagr 54. Ty Woyny nieznasz potrzebys niewidział Chyba nascienie kendy malowaną albo O wielkim Alexandrze słysząc tam gdzie wszkołach. OpalKSat 64. Odłosz naczas gorączkę y Febrę nie zdrową Daryusz Alexandrze, Daryusz nad głową Bierz nasię twardy kiris. PotWoj 209. Leda huczkiem Tatarskiem w Ukrainie rozkazowano y moglismy tak quarulari, iako niegdy Macedoni przed swoim Alexandrem. PotWoj XIIv. Iedno tylko, Wielkiego Alexándrá łoże, Przed ktorym w ten czás świát drżał, godne tego liczy Zeby ná niem, wieniec swoy; złożyłá Dziewiczy [Mintha]. PotPocz 52.
3.przen. »mężny i waleczny rycerz, władca«: Iednym rázem pod Lipskiem w Roku P. 1632. Nouemb: 16. w polu szerokim stánął ten kwiát [król Gustaw Adolf]/ y nátárczywie vixtangens terram, iáko drugi W. Alexander/ padszy ná ostrą kosę śmierci/ vsechł/ y zginął/ iáko cień. BirkNagr 38. Póki świat młody i jeszcze był nowy, między ślepemi król był jednooki Kto się opiece dostał Homerowéj, choć nie było co, wyniósł pod obłoki [...] Dzisia, gdy świat lat stoi sześć tysięcy, znalazłby takich Aleksandrów więcej. PotMuzaKarp 59. Kto w cudzoziemskiej szarży pierwej muszkieterem Nie będzie, nie może nikt być oficyerem. Czemuż też nie mają być do szlachectwa stopnie? Niech Maćka Alexandrem wprzod zwą, nim go dopnie. PotFraszBrück I 508.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: DA