Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: BERYL, BERYŁ

Słowniki:
SStp (beryl), SXVI (beryl, berył), Kn (berył), T (berył), L (beryl; XVII (bez cyt.), XVIII), SWil (beryl), SW (beryl), SJP (beryl) notują

Formy: lp M. berył // beryl; N. berylem

Etymologia: <łac. bēryllus, z gr.>

Znaczenia:

»kamień szlachetny występujący w różnych barwach, któremu przypisywano właściwości magiczne«: Chcesz widźieć Chryzolit złoty kámień/ z ktorego promyszczki ogniste wyskákuią? Ono goreie żarliwośćią/ y mowi: Zarliwość domu twego żrze mię. Iesli Beryl; ono łáski ktore się pokázuią w Chrystuśie [...]. BirkNiedz 82. Byłeś w Eden ogrodźie Bożym/ wszeláki kámień drogi był nákryciem twojim/ Sárdius/ Topázius/ y Iáspis/ Chrysolit/ Onyx y Beril/ Száfir/ Kárbunkuł/ y Szmárágd/ y złoto [...]. BG Ez 28, 13. Y násádźisz weń [napierśnik] pełno kámienia/ cżtery rzędy kámienia tym porządkiem: Sárdius/ Topázius y Smárágd/ w pierwszym rzędźie. W drugim záśię rzędźie/ Kárbunkuł/ Sáfir/ y Iáspis. A w trzećim rzędźie Linkurius/ Achátes/ y Ametyst. A w cżwartym rędźie [!] Chrysolit, Onychin y Berił: e [!] będą wsádzone w złoto w rzędźiech swojich. BG Wj 28, 17-21. Y násádźili weń [napierśnik] czterzy [!] rzędy kámienia tym porządkiem: Sárdius/ Topázius y Smárágd/ w rzędźie pierwszym. A w drugim rzędźie/ kárbunkuł/ Sáfir/ y Iáspis. A w trzećim rzędźie Linkurius/ Achátes/ y Ametist. A w cżwartym rzędźie Chrysolit, Onychyn y Beril/ wszystkie osadzone we złoto w rzędźiech swych. BG Wj 39, 10-14. Bérył kámiéń drogi/ Beryllus [...] Diadochus, gemma beryllo similis [...] Chrysoprasus, Chrysoprasius [...] Aéroides gemma ex genere beryllorum [...]. Kn 20. IAspisz/ Rubin/ Złotokámień/ I Beryl z Topázynem; Nuż kárbunkuł (co chcesz námień) Száfir/ Szmárák z Sárdynem: Cośiękolwiek w głębokośći/ Rzek Indyyskich szácuie; Tu się wszystkiey treść ślicznośći/ Pełnym źrzodłem náyduie. RaderBrudOst F7. [...] w tey Kśiędze trzebá powiedźieć o kámieniách niektorych, y ich skutkách, y iák mogą się stáć wielce dżiwne uczynki. [...] Ametyst. Beryl. Celonites. Koral. Kryształ. Chrysolit. [...]. AlbSekr 239-240. Ieżeli chcesz zwyciężyć nieprzyiacioł, y uchronić się zwády, weś kámień, ktory się zowie Berył, iest bládego koloru, świátłá przebiiáiącego się nákształt kryniczney wody. AlbSekr 249. [...] Wspániále wystáwione Páłáce z ozdobą Páńską, Krolowie pragną mieszkáć swą Osobą, Drzwi z kruszczow wyśmienitych podwoy szmárágdowy, Po Pokoiách káżdy prog sklni się onychowy, W złocie dáchy z gemsami, ściány szczerozłote Wágá struktury, drożey táxuie robote Berylem tynkowáne sale w setne mody [...]. JaklWiad 30. Beryl, Praziusz, szmáragd figury dodekaedra, zielony. ŻdżanElem 48. BERYL po łacinie Berillus, koloru zieleniawo błękitnego, według Bòéciusza, álbo Modrobladey, albo oliwkowey maści. ChmielAteny1755 I 651. Berył kamień drogi. Berill, ein durchsichtiger Edelstein. éque-marine; beril pierre prétieuse transparente. T III 33. SARDYK iest kamień drogi, niezupełnie przezroczysty, podobny do rumianego mięsa. Kiedy Sardyk iest ciemno-czerwony, nazywa się Berylem, kiedy zaś ná blado-czerwonym tle, ma kropki czerwone, zowią go kamieniem S. Stefana. ŁadSHist 152. Berył/ Beryllus [...] ein Edelgelstein. DasHünDict Ooiijj.