W TRAKCIE OPRACOWANIA
Data ostatniej modyfikacji: 21.11.2019
Znaczenia:1. »przerywać palenie, świecenie; tłumić ogień, światło«: Rekcja: co
Wiárá tarc z Boskiey iest krwie/ y zskor Swiętych/ Gási ogniste miecze/ á przeklętych Bełt wzad obráca. JurkPieś C2.
Gászę/ Exstinguo, [...] Exstinguo ignem, lumen [...]. Kn 187.
Jeszcze dojniki cicho stoją i owczarnie. A już wierzchem ich Febus pędzi swe poczwórne. Choćże potym za chmury skryje się wieczorne, Tu jednak późne zorze gaszą swe pochodnie Ostatnie. ZimBSiel 108.
Mają przestrzegać zapuszczenia, strzeż Boże, ognia na dole,
zaświecając i gasząc lampy w kaplicach, po drogach przechodząc się doglądać, aby robotnik między kasztami knotów od kaganków nie porzucał i aby żaden tytoniu nie kurzył; a jeżeliby się trafiło, takiemu lulkę i cybuch odebrać i do p. rewizora lub sztygara
oddać, tudzież sam aby nie kurzył. InsGór 1737 97.
Lichtarze żeby w nich nie inne, tylko w soli albo z kamienia
wyrobione były, świece tylko podczas odprawowania mszy św. żeby
zapalano, a po odprawionej nieodwłocznie gaszono [...]. InsGór 1743 118.
Że zaś dla wiatrów, które często na dole panować i światło
robotnikowi lub też pp. oficyjalistom gasić zwykły, lampy po różnych miejscach dla zapalenia pomienionego światła, jako pp.
oficyjalistowie allegant, są potrzebne, więc nabożne intencyje łącząc z wygodą robotnika, ażeby we wszystkich górach observata omnimoda securitate et remotis quibusvis materiis ignem oventibus aut succedentibus. InsGór 1743 118.
Który to łój aby po tylu, jako się dotąd wyraziło, i szczególnie in
eum finem, a nie do czego innego, stróżowie dolni obracali, a po
skończonej każdej szychcie, przy wychodzeniu robotnika z dołu,
wszytkie takowe miejsca, gdziekolwiek lampy goreć będą, obchodzili i one gasili, przykazujemy oraz atendencyi pp. oficyjalistów dolnych
serio zalecamy. InsGór 1743 119.
Gaszę, [ga]si, [ga]sił. 1) löschen, austhun ein Feuer. [...] éteindre, amortir le feu. T III 366.
●
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa:
●
Nie gaś, gdy cię nie ugara. was dich nicht brennen, das lösche nicht. ne vous souciez pas de ce qui ne vous touche point. T III 366.
◼
Przenośnie:
◼
Cięszki y Nieznosny Oyczyznie Paroxizm takich przez niedyskretne Fata Simul et Semel [losy razem i naraz] uronic Woięnnikow, ktorzy iey [Ojczyzny] Periculosissima incendia [najniebezpieczniejsze pożary] Hoynie swoią w kozdych okazyiach gasili krwią. PasPam 85.
2.przen. »łagodzić, likwidować«: Rekcja: co
A jako Wiosna, skoro swoje gaje Pocznie ubierać w młodociane maje, W ludziach teskliwość i chłopoty gasi, A swym weselem świat zmartwiony krasi [...]. BorzNaw 68.
Cholera się po psie rozchodzi, y onego rozpála, woda zwłaszcza zimna chłodzi y gási, á tożby i innym bydlętom zagniewanym pomogło. TylkRoz 188.
▲
Ustabilizowane połączenia wyrazowe:
▲
gasić pragnienie:
Ktory wypuszczasz źrzodłá po dolinách/ áby płynęły między gorámi: A napoj dawáły wszystkiemu zwierzowi polnemu: á z nich gászą leśni osłowie prágnienie swoje. BG Ps 104, 10-11.
Garbuzy, ktore Włoszy zowią Mellondi aqua, pragnienie gaszą. TwarSLeg 44.
Pragnienie ktore z suchości pochodzi nápoy gasi; á ktore pochodzi z gorąca ieszcze trwáiącego to prędzey ugásą rzeczy chłodzące ániżeli nápoy. TylkRoz 234.
Pomaga ná ukąszenie wężá, broni od piorunow, siły wzmacnia, burze odwraca, przez iákąś antypatyą w usta wzięty prágnienie gási [...]. U Pyrrusa Krolá Epyru według Soliná Autorá był Achátek dziewięć Muz wyrażający z Insigniami y Apolliná wyrażáiący. ChmielAteny1755 I 549.
3.przen. »tłumić, osłabiać, zmniejszać«: Rekcja: co || czego
Polakow [cesarz] wyglądał zeby iako nay prędzey przybywali y tego dopomoc gasić strasznego Zapału ktory iuz by tez był podobno wszystkie pozarł Chrzescianstwo. PasPam 276.
Gaszę, [ga]si, [ga]sił. [...] 2) fig. dämpfen, löschen. [...] éteindre, étoufer, amortir. [...] § gasić woynę, bunty, kłotnie. T III 366.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
GASZONY
im. przym. bier.
Znaczenia: »taki, którego palenie, świecenie przerywa się lub tłumi«: A ogień ná Ołtarzu ustawicznie gorzeć będzie/ nie będzie gászony: á będzie zápalał na nim kápłán drwá ná káżdy poránek/ y włoży nań Ofiárę cáłopalenia/ á palić będzie ná nim tłustość Ofiar spokojnych. BG Kpł 6, 12.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]