Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »obracanie w ruinę, niszczenie, pustoszenie czego«: Burzęnie miástá/ Excidium vrbis, Liu. Virg. Excisio, euersio tectorum. Disturbatio Corinthi: disperditio vrbis, Cicer. Excidio [...] v. Pustoszęnie/ Obálánie. Kn 54. Postánowiwszy ich [Kozaków] w Miásteczku Monástyrskim dobywać/ do Rádnych Pánow Kiiowskich po armatę/ prochy/ kule/ y inne do burzenia rzeczy należne posłáli. KalCuda 319. Dwie iescze sztuce [dział] prawie ogromnieysze Y do burzęnia zewszech naypewnieysze, Co szły Ku Niemu, myslał [Miller] gdzie postawić. OblJasGór 78.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ działo do burzenia:

2. »kotłowanie się, przelewanie się, gwałtowne falowanie, pulsowanie, tętnienie; przypływ i odpływ morza«: Burzęnie morzá/ nawałność/ Tempestas pelagi, Virg. Tempestas maris, [...] Procella [..] AEstus feruor maris: Agitatio fluctuum: agitatio maris [...] vide Náwáłność. Kn 54. Gdy chory nie czuie przelewánia, álbo burzenia po kiszkách, przy tym ma prágnienie wielkie y kászel, zły bárdzo znák. CompMed 296. W suchey sapce ktorey ordynaryinie, burzenie krwi przyczyną bywa; krew puścić się może krwistym ludziom. BeimJelMed 114. Burzenie krwi chłodzącemi lekarstwy uśmierzać trzeba. BeimJelMed 204. Burzenie krwi poznać możesz z ciężkiey opressyi piersi, y krotkiego tchu. BeimJelMed 504. Woda zá raz potłumia to zbytnie burzenie w żołądku. VadeMed 172.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ morskie burzenia, morskie burzenie: Przychodzęnie morskie/ v. Morskie burzęnie/ przychodzęnie. Kn 869. Wzbieránie i opadánie/ v. Morskie burzęnie. Kn 1346. Morskie burzenia/ Aestus maris. Wirimas mariu. SzyrDict 179. MARE'E (Flus et reflus de la mer) AEstus [...] MORSKIE burzenie podnoszenie y opadanie przychodzenie y odchodzenie wody ná morzu. DanKolaDyk II, 236. REFLUS (Retour des eaux de l'ocean. [...] MORSKIE burzenie przybywanie y opadanie wody. DanKolaDyk II, 423.

3. »fermentowanie, musowanie«: Racya, że magnes ciągnie żelazo, iest uniwersalna, z Sympatyi wielu rzeczy stworzonych podobnych sobie w náturze, y sobie ulubionych. Iáka się sympatya pokázuie w słoneczniku obracáiącym zá słońcem. W burzeniu win gdy winogrady kwitną. BystrzInfHydr U3v.

4. »buntowanie, podżeganie, czynienie kogo niespokojnym«: Burzęnie ludu/ vide Buntowánie/ zámięszánie. Kn 54.