Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp (indeks), SXVI, Kn, L, SWil, SW, SJP notują
T (?) nie notują

Formy: st. równy lp M. m duży; ż duża; N. m dużym; ~ st. wyższy lp M. m duższy; N. m większym; lm M. nmos większe; D. większych; ~ st. najwyższy lp M. m najwiętszy; ż najwiętsza; n nawiętsze // najwiętsze; D. m najwiętszego; ż najwiętszej; n najwiętszego; C. m najwiętszemu; n najwiętszemu; B. m żyw najwiętszego; nżyw najwiętszy; ż najwiętszą; n najwiętsze; N. ż najwiętszą; Ms. m najwiętszym; ż najwiętszej; lm M. nmos najwiętsze; D. najwiętszych; C. najwiętszym; B. nmos najwiętsze; Ms. najwiętszych; ~ odmiana niezłożona lp M. m duż

Znaczenia:

»mający znaczne rozmiary, wielki, wysoki«: [...] ktory [Mitrydates] gdy go porażono/ záwsze śilnieyszy/ duzszy/ y strászliwszy wstawał [...]. WargRzym 27. Wielka ábowiem ślepotá ludzka y miedzy innymi szaleństwy to nawiętsze szaleństwo/ iż tákich wiele/ ktorzy wszytko ważą/ áby dostáli márnych tych y doczesnych rzeczy; BirkOboz 66. [...] to widziem ten Krol Polski teráźnieyszy serdyt y duż/ rozumielismy że odiedzie zimie/ á on nie myślił o tym w Polszcze sie ten vrodził/ y ma serce Polskie nie záięce : co większa rezolut ná wszytko/ bo sie sam (iáko od nászych słyszemy) nie szánuie/ ále iák w nocy ták y we dnie máło co spi/ ále prácuie. NowinyMosk A4. BOże moy z-ktorego początek/ i w-ktorym koniec máią wszytkie rzeczy/ tyś iest mieyscem moim/ i gniazdem przyrodzonym/ tyś celem istotnie moim/ do ktorego bárziey niżli oko do świátłá/ niżli strżáłá do celu/ niźli kamień do dołu/ niźli ogień do gory ćiągnąc/ i z-większym á vśilnieyszym pędem pośpieszáć mam i chcę/ okrom ktorego nic/ tylko niepokoy/ tylko rozerwánie/ tylko ćiernie i oset kolący/ tylko śidłá z-lepem i z-błotem wiklącym/ trzymáiącym/ i mázącym nie znáyduię;... DrużbDroga 387. Wlazł iedęn Malusięnki szparą podedrzwi y uczyniwszy się woczach iego duzym męszczyzną pogroził mu tylko palcem. PasPam 77. Między lasem duza wies y słychac tam krzyk hałas. PasPam 154. Widząc dąb okrzosany i wpółprzeschły prawie W polu, widząc też trzcinę wysoką na stawie I całą, i zieloną, myślę o przyczynie, Że duży dąb obłomie, mdłą trzcinę wiatr minie. PotPoczKuk III 425. W Niemczech Wyższych iest Państw cowiększych y zacznieyszych 26. iako to zaczynaiąc od Włoskich Kraiow, iest HELWECYA alias Szwayczary, niby Schwitzari od Miasta Schwitz. Leży ten kray między gorami Alpes, y między rzekami. ChmielAteny IV 249. Gwiazdy (rzecze kto) są milion przynaymniey razy większę od ziemii, iakoż tedy na ziemię padać mogą? BohJProg I 186.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Bolé duszne więtsze niż ciélésne. KnAd 275. ● Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7. ● Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.