W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 22.07.2022
ANIOŁEK rzecz. m
Warianty fonetyczne: ANIOŁEK, *ANJOŁEK, JAMNIOŁEK, AMNIOŁEK, *ANGIOŁEK, JENIOŁEK
Słowniki:
SXVI, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP notują
SStp, Kn nie notują
Formy: lp M. jeniołek // aniołek // amniołek // jamniołek; B. uż. żyw. aniołka; N. aniołkiem; Ms. aniołku; W. jamniołku; ~ lm M. uż. osob. aniołki // aniołkowie // angiołkowie // anjołki; C. aniołkom; B. uż. nosob. aniołki; N. aniołkami; Ms. aniołkach
Znaczenia:
1. »mały anioł, dobry duch«: Amniołek nam rozkazał przywitac Wsmci. KodKon 127. Otoz to tu iuz szopa iako nam powiedział On z wysoka iamniołek kiedy z nami gadał. KodKon 127. Ná złotych skrzydłách/ święci Hernbowie (!)/ Matka Boża sámá tákt dawáłá. Pieści się z swoią/ nadobną dzieciną/ Tu ielonkowie/ pod gęstą leszczyną Przeskakuią się/ á tám sobie máli/ Jey Anyołkowie/ po trawie igráli. TwarKPoch E2v. Czyńmy, co nam czynić trzeba, By zaś na nas nie wołał on jeniołek z nieba. DialDzieńOkoń 135. A on Aniołek patrząc ku niey, obie Rączki wyciąga. OblJasGór 37v. A tak onego małego Aniołka ma za Dyjabełka/ gdyż Szatan y w Anioła światłości przemienić się może. GdacPrzyd 22.
2.przen. »o żywym lub zmarłym dziecku«: Obrał sobie ią [zmarłą córeczkę] Pan Bog za Aniołka bez wątpienia w krolestwie swoim wiecznym. WilczPam 30. Mowią ludzie Aniołek to ieszcze, weźmie P. Bog szalą, waży onego Aniołka z ktorymkolwiek Aniołem, widzi, że mu wiele nie dostaie, a nie Aniołek to. MłodzKaz I, 395. Teraz między dwiema aniołkam królewicowej jm. przybyłaby trzecia aniołkiem [osierocona córeczka Bogusława Radziwiłła]. SarPam 216.
3. »figurka lub obraz przedstawiające anioła«: Anyołki dwa złociste przy Słupach ołtarzowych. ArchRadziw 68, 3. Wiatr maluią, ni twego Aniołka, iakoby to coś świątobliweg, a on po staremu odyma gęmbę, i narnaluią tylko samę gęmbę, a słusznie. MłodzKaz IV, 512. Darował [Wojciech Owsiński] Pare Ampułek srebnych [...] na Wierchu Angiołkowie Litery trzymaią A y V. KomonDziej 147.
4.wojsk. »rodzaj pocisku artyleryjskiego«: A jeśli chcesz mieć takowego aniołka z rurkami, ażębyś strzelał 14 kul każ urobić aniołka 6 H i w każdy od tej części okrągły i podługowaty 6 H każ uczynić 7 dziur. AquaPrax 358. Używały się niektóre sposoby zbroi dla strzelania z działa, które się nazywają aniołki, a to dla tego, iż otwierają się jako skrzydła u niejakiego ptaka. AquaPrax 358. Ja się chcę podjąć tej pracy i pokazać te kule albo aniołki, które się mogą uczynić dęte wewnątrz. AquaPrax 358.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
ANIOŁEK m
Formy:
Znaczenia:
nazwa osobowa »nazwisko chłopskie«: Aniołek jan bel tosz wozny, we wsi kamyszowie u Skalmierza. TrepNekLib 18.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autorka: KS