Słownik XVII wieku

Słowniki:
SStp, Kn, L, SWil, SW, SJP notują
SXVI (?), T (?) nie notują

Formy: lm M. ludzie; D. ludzi; C. ludziom; B. ludzi; ludzie; N. ludźmi; Ms. ludziach

Znaczenia:

1. »lm do człowiek w zn. 1.«: Zesmy rozumieli nawas że scie Dyiabli nieludzie. PasPam 62. Takto uprzykrzone w młodych ludziach są affekty. PasPam 75. Ta moda ma wielką komplacencyią uludzi puko nieprzyidzie do prostych ludzi. PasPam 79v. Nastąpiła drogość zboz wielka y Scisk na Ludzi. PasPam 178v. Wioski niektore Pusto bez ludzi Stoią. PasPam 197. Kładę tedy natym mieyscu, młodym Ludziom ktorzy to po mnie czytac będą. Taką admonitią. PasPam 201. Tak się musiało ztac iako się Bogu podobało nie iako Ludziom. PasPam 225v. Mowię Nu MSCi Panowie teraz nąm trzeba pokazać ze nas Bog y natura formavit [stworzyła] Ludzmi nie grzybami. PasPam 237v. Ludzie orali y siali w ten czas kiedy naycięszsze bywaią mrozy. PasPam 258. I mowi te Słowa Rozumiałęm że siedzę z Chrzescianami a ia siedzę z Poganami Rozumiałęm że z Ludzmi ale widzę z Bestyami. PasPam 263. Dawno godne postępki w ludziach wielkich chwalą. PasPam 274v. Dawno kadzidła Bogu a Nieludziom Palą. PasPam .

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ dworscy ludzie »dworzanie«: Stało nas Zołnierzow y Dworskich Ludzi kupa wielka przy krolu. PasPam 202. ▲ prywatni ludzie »ludzie niezwiązani jakąś godnością, urzędem«: Zaden z Hetmanow ani z Prywatnych Ludzi [...] zemsty praetendować nie będzie PasPam 211. ▲ przypadki po ludziach chodzą: ▲ ludzie choleryczni, ludzie koleryczni: ▲ ludzie błasi »ludzie niskiego stanu«:

◆ Związki frazeologiczne: ◆ nie z takiemi być jako ludzie postępkami:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Choć Ludzi iest gwałt a Oczłowieka czasęm trudno. PasPam 249v.

2. »podkomendni (czasem z zaimkiem dzierżawczym), żołnierze, wojsko«: Obsadził tam Woiewoda na kommendzie grzecznego kapitana Szlachcica Dunskiego, z ludzmi nowo zaciąznemi. PasPam 62. Sufficit [wystarcza] ze by ich byli zabrali Olędrowie Gdy by byli wludzi trochę potęznieysi. PasPam 69v. Piechoty dawały ognia zarmaty okrutnie gęsto, Zniewielką [...] szkodą w Ludziach naszych. PasPam 105v. Gdy by Bataliią Przyszło wystawić w Nową kompaniią Z prostego gminu musieli by byli Ludzi sposobić. PasPam 110v. Przyiechałęm do Osmiany ieszczem nie zastał swoich Ludzi y wiadomosci o nich. PasPam 153v. Piwa iest dostatek po Gospodach szynkuią dobrze moi ludzie. PasPam 168v. Officerow naginęło znacznych. A nadewszystko owi Ludzie zacni Regiment Czarnieckiego kawalerowie tacy zołnierze dawni. PasPam 202-203v. Posłano na podiazd kommenderowanych z Pospolitego Ruszenia Ludzi wybieraiąc y na koniach dobrych. PasPam 236. Sąm straznik ledwie uciekł asz zgubił Ludzi więcey niz dwa Tysiące. PasPam 264.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ ludzie wojskowi »żołnierze, rycerze«: Tam kiedysmy wychodzili było medytacyi bardzo wiele y roznych w ludziach Woyskowych, Alterowało to nieiednego ze to iść za morze. PasPam 53. ▲ wozowi ludzie »czeladź dozorująca taboru«: Ci tesz co byli w obozie zostali iako to wozowi ludzie ledwie co ktory konia do padł to uciekał. PasPam 113. ▲ ludzie wyborni »żołnierze wybrani spośród innych; wyborowi«: Posłał tedy Naszczokina Drugiego Hetmana kilka Mil przed soba z pięciu tysięcy Ludzi wybornych. PasPam 92v. ▲ ludzie okrętni »załoga statku«: Ludzie okrętni umieją pływać bardzo. PasPam 70. ▲ ludzie służebni »żołnierze najemni albo służba«: Albo my to kwarciani? Albo my to Wołosza? Albo Ludzie Słuzebni mamy my Woysko kwarciane, ktoremu płacięmy że by się za nas biło. PasPam 237v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Kto się ludzi nie wstydzi/ ten się y Bogá nie boi. RysProv C3v. ● Powodzeniem ludzié spráwy miérzą/ nié mądrem baczęniem. KnAd 916. ● Nie po drzewie przygodá chodzi/ po ludziach. RysProv IX, 7. Przygody po ludziách, nié po drzéwách chodzą. KnAd 956. ● Dawno powiedziano że przypadki nie poziemi ale poludziach chodzą. PasPam 149a. ● Choć ludzi jest gwałt a o człowieka czasem trudno. PasPam 249v. ● Nieszczęście po ludziach, nie po drzewie chodzi. PotMorKuk III 284. ● Ludzie dla nas budowáli/ á my dla ludzi. RysProv VIII, 7. ● Nam się v ludzi/ á ludziom się záś v nas Zda się grzecznieyszy/ v Giermáká kutas; Aliena nobis, nostra alijs plus placent. RysProv XI, 9. ● Gdy się możni mnożą/ ludzie vbożą. RysProv 26.