Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »ozdoba, klejnot zazwyczaj noszony na palcu«: Stárzy tákowych wod bárzo niemáło wypiiáć dawáli [...] że się skora wzdęłá/ y pierścionki ná palcách okryłá. PetrJWod 3. Mały Pierscionek zdyamentami szacowano złotych Dwadziescia y cztery. ArchRadziw 1638 42. Obaczył ná ołtarzu báłwan Bogá Apolliná z rękoma wyciągnionemi/ á ná pálcach ma pełno pierścionkow drogich/ ktorych mu głupie pospolstwo z nabożenstwá náwdziewáł. StarKaz 166. Krol Pyrrhus miał pierścionek ná pálcu/ z kámieniem Achatesem. StarKaz 562. Digitale Naparstek, Piersczionek SłowPolŁac 48. Oddac ma[...] pierzcionkow złotych szesc. Pierwszy Piąciu dijamentow za ktory dano złotych sto, drugi mały Pierzcionek z dijamencikiem Zan dano złotych Pietnascie. DekrŻmud 148-149. Ktoby nosił z niego[kopytka] Krzyżyk ábo pierścionek ná Szyiey/ od tey choroby y czárow/ będzie miał prezerwátywę. HercBan 32. Paulus Scipio, aby był miłość przeciw kochanemu Dobrodzieiowi Swemu wszytkim w-obec Rzymianom wyświadczył. Na pierścionku od niego darowanym kazał iego obraz wykształtować misternie. PisMów II 170. Ojcem Krzesnim był Jmść P. Jendrzey Kupiński S.JK Msci [...] Kumo Jmsc Pani Marianna Nuszczynska R.L Matka Zony moiey ktora zawiąnzała piersciunek Diamentowy. WilczPam 55. Połozył mi zastawe flaszke sribrno vni grani pozłociste y pierscionką trzy. KunReg 30v. Powiádáją o Cesárzu Kárle Wielkim/ iż miał w páłácu swym białągłowę jednę/ ktora go byłá oczárowáłá pierścionkiem/ ktory przy sobie nosiłá/ ták bárzo/ iż nie mogł bydź bez niey/ poki żyłá. GdacPrzyd 47. Nie mowię o pierzścionkach Małżeńskich, nie mowię o pierzścionkach, które na zmowinach dáią. MłodzKaz 381. Widáć było ná owey Jeymości łáńcuszki pierścionki, wstążki, áż to iákoś zgásło. MłodzKaz IV, 531. Będzie czásem Pan iáki wielki [...] má náprzykład pierścionek ná pálcu á ieszcze tablice między pálce, álbo w pięść obroci, áż kiedy przyidzie siedzieć, rozmáwiáć, tablicę bogatą obroci, z samego łyskánia z wody, pozna ten, kto się ná rzecách zná: to Jegomość, ieden pierścień opłáciłby tych innych áppárencyie. MłodzKaz IV, 541. Serdeczny tylko palec dwa pierścionki nosi. Gwoli prezerwatywom: bawoli i łosi. KorczWiz 92. Młodzian ieden sukienkę na siebie zakonną biorge złoty swoy pierzcionek na obrazie Nayśw. Matki w kaplicy przy s. Macieiu zawiesił, zaślubiaiąc się Bogu w tym Zakonie na służbę. NiesKor II 347.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ połowa pierścionka: Te słowá iey serce przeniknęły, y rzekł do niey mile. Towárzyszko moia nie znász Baszewilá twego Małżonká? Nie znasz y tey połowy pierścionká ktorym ná znák miłości wzáiemney przełamał? TylkStrom 95. ▲ pierścionki ślubne: Drudzy [...] przes oba pierscionky slubne winę przepuszczaią. GrodzMisc 110.

◆ Związki frazeologiczne: ◆ gonić do pierścionka »GONIĆ«: ◆ biegać do pierścionka »BIEGAĆ«:

a) »ozdoba noszona na palcu, z zegarkiem w środku«: Znaiduiemy pierscionek Karola 5. w ktorym zegarek godziny wylicał. HerbOr 146.

b) »ozdoba służąca do pieczętowania«: Dawno mąm od WMci obiecany pierscionek zpieczątką domu mego, złoty, taki wlasnie iaki iest WMP. Moy Braciszku habeam. [...] OpalKListy 80-81.

2.w lm »fryzura, uczesanie«: FRISER [...] Trefić włosy w pierścionki. DanKolaDyk 64.

3. »część maszyny, przyrządu, urządzenia«: Pierścionek B, przez małą dziurę D, liniyki EA przeprowádzić do drugiego Pierścionka C, nie psuiąc ich związánia, iákie Figurá pokazuie. SolArch 117. Niech będzie Tabliczká drzewiána álbo mosiężna EA, z dziurką D, podługowátą nie wielką: y przy niey uwiązáne sznurkiem iákimkolwiek dwá pierścionki B, C; Tym Sposobem iáko Figura pokázuie, z ktorych Pierścionek B, potrzebá przeprowádzić do pierścionka C, nie odwiązuiąc końcow E, A, sznurká od liniyki[...] Pierścionek B, przełoż przez záłamánie L sznurká, áby stánął ná e. SolArch 117.