W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 18.03.2016
DOKTOR rzecz. m
Słowniki:
nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: post 1616
Formy: lp M. doktor; B. uż. żyw. doktora; N. doktorem; ~ lm D. doktorów
Etymologia: <łac. doctor 'nauczyciel, mistrz'>
Znaczenia:
1. »lekarz«: Po Przewodniey Niedzieli zachorował Woiewoda periculose [niebezpiecznie] wszyscy zlęklismy się byli bardzo posprowadzano Doktorow roznych [...] Admirał Olęderski przysłał doktora okrętem bardzo Sławnego ale niepomnię z ktorego Miasta. PasPam 67v.
2. »uczony«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: doktor kościelny: Nie iestem ták doskonały, iako ow wielki Augustyn Doktor Kościelny, ktory abdita grzechow swoich, światu podał, ná widok w Xiędze szacowney u całego Chrześciaństwa. JabłSkrup 7.
Związki frazeologiczne: anielski doktor (sz. zm.) »Św. Tomasz z Akwinu«: [...] teraz do niego nabożnie z Doktorem Anyelskim wołamy. StarKaz II, 75. Y odpowiáda Doktor Anyelski/ nie bez przyczyny to Pan Bog uczynił/ iż Adámowi w pocie czoła kazał chleba pożywać/ bo że owocu zákázánego pożywał z smákiem/ tedy chlebá zá tę winę ma pożywáć z gorzkością: że nie robił ná on czás w Ráiu nic/ y ták nic nie prácuiąc chciał záżywáć delikáckiego owocu/ tedy teraz z pracą y potem wielkiem musi sobie ná chleb robić. StarKaz 523. Doktor Anielski uczy z S. Dionizego [...] że nie tylko w duszách, ále y w Aniołach te rozum y wolą przeczywiście od istoty ich rożne są: inni Doktorowie w tym roźnią. TylkRoz 304. Duch Swięty Tomaszowym ze był Possesorem Toc iuz Tomasz Anielskim musi byc Doktorem. MikSil 91. O czym S. Tomasz Doktor Anielski [...] Ták napisał: Lubo Astra Niebieskie nie mogą bydź przyczyną same przez siebie uczynkow wolnego rozsądku, mogą iednak do tego przez swoię dyspozycyą nákłonić, czyniąc impressyą w Ciáło ludzkie [...]. DuńKal H2-H2v. S. zas Tomasz Anielski Doktor z rożności darow y chwały im daney wnosi proporcyą doskonałości ich nátury. BystrzInfCosm B1v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Nié potka cię to. Nié boy się nie będziész doktorem/ woiéwodą/ biskupem. KnAd 640. ● Nie Doktorá pytay/ chorego pytay/ gdzie go boli. RysProv 62. ● Pánná ochędostwem/ Dobry chłop męstwem/ Doktor náuką Máią pięknie stanąć. ŻabPol A2v.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas