Słownik XVII wieku

Znaczenia:

bot. »nawłoć (Solidago), także inne rośliny zielne, najczęściej z rodziny astrowatych«: Wziąć liścia Biedrzeńcowego dwie gárści/ Prosiáney włoci ktorą też Trankiem zowią/ Zánklu po gárści: to posiekawszy/ w kotle vkropu wrżcego wárzyć/ przez godzin cztery/ á teg[o] ná czczo y ná noc/ po piąci álbo sześci łyżek ránnemu káżdy dzień ciepło dawáć. SyrZiel 69. Ránionym szkodliwie w głowę/ trunęk bárzo osobliwy: wziąć Biedrzeńcu srzedniego/ ábo wtorego gárści dwie/ Bukwice czerwoney y białey liścia y z kwieciem po połtory gárści/ Koszysczká [!] Podrożniku/ Przywrotu/ Trancu [!]/ Jáłowcowych Jágodek przetłuczonych z grubá/ Stokroci/ Lesczynowey Jemioły z liściem/ Benedyktu/ Zánklu po gárści/ Kwiecia z Trzemchy/ álbo ze Smrodynie/ Centuryey máłey/ kwiecia Konwáliowego/ álbo Lánkowego/ po poł gárści/ Dzięgielu/ korzenia Benedyktowego/ po łocie/ to wszytko pokráiáć/ y kwartę winá dobrego/ á wody chędogiey drugą/ ná to nálać/ á w konwi Cynowey/ w vkropie wrzącym wárzyć przez cztery godziny/ tego ná czczo y ná noc/ po trunku dawáć ciepło. SyrZiel 69. Tránk/ ábo Prosiánawłoć/ Rozdziáł 90. TRánk/ ktorzy Prosiánąwłocią drudzy zowią/ kłącza abo rozgi iest dwułokietney y trzyłokietney/ według bujności mieyscá/ głádkiey/ obley/ rumienney/ wewnątrz czczey/ około tego/ liście obszerne/ podługowáte wyrasta. SyrZiel 305. Nieprzystoynie czynią/ ktorzy to ziele Tránk mieszáią z Wielosiłem/ tákże z Złomignatem. SyrZiel 307. Jáko lekarz mądry pod pewną wagę gorzki ow tránk podáie, ták Chrystus pod pewną wagę gorzkie utrápienie ciáła y duszy nászey nám dáie. BirkNiedz 117. Prosiána włoć ziéle. Tránk. Solidago Saracenica secunda [...]. Virga aurea serratis folijs [...] Herba pagana, herba Iudaica. [...] Herba fortis [...]. Kn 825. Ziele zwane Tránk, ná proch stárte daiąc go ná raz łyszkę w czymkolwiek: mocz zatrzymány wyprowadza. CompMed 337. EUPATOIRE [...] Eupatoria [...] Rzepik, sadziec, trank ziele. DanKolaDyk I, 557. Trank, g. [trank]u. ziele. (solidago Saracenica secunda) heidnisch Wundkraut. verge dorée, verge d'or. T III 2329.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ bot. angielski trank, anielski trank (sz. zm.) »arnika (Arnica) lub roślina wodna z rodziny żabieńcowatych, @bziwocha@ bziwocha@, może żabieniec (Alisma)«: Angielski Trank. Alisma, Damasonium, Plantago Alpina, Chrysantemum latifolium. Engeltranck/ Lucianskraut/ Waldtblum. SyrZiel 825. ANgielski Tránk/ liście ma Bábczánemu podobne/ ieno węssze/ á ku ziemi náchylone/ po ziemi y tám y sám rozkłádaiące się/ miękie. SyrZiel 825. ZLe rozumieią/ y nie bez nágány/ chocia ludzie uczeni/ ktorzy wodną Bábkę/ Angelskim trankiem zowią/ gdyż w niczym nie są sobie podobne/ á iescze mniey skutkámi. SyrZiel 826. Liście Angelskiego tránku z wodą dżdżową roscieráne/ ábo korzeń z wieprzowym sadłem vtárty/ á ná zołzy y gruczoły twárde plastrowány/ rospądza ie/ lisciem iego z wierzchu plastr przykłádáiąc. SyrZiel 826. Wziąć tey Jeleniey Bedłki/ Kokornaku okrągłego y długiego/ korzenia Wężownikowego/ Bziwochy/ ktorą też Angielskim Tránkiem zowiemy/ Lácinnicy Alisma: Z tego wszystkiego proch vczynić co nasubtelniey bydź może/ á z białym winem dobrym y stárym po ćwierci łotá/ poranu pić/ záchowywa ábowiem od zarázy powietrza morowego. SyrZiel 912. Wziąć korzenia tey trawy trzy łoty/ korzenia psiegobluiu trawy dwá łoty korzenia Wilczey ogáni korzenia Bsiwochy/ álbo Angielskiego tránku/ Wroblego prosá/ Rzepiu mnieyszego/ po łocie. SyrZiel 1304. Aniélski tránk ziele/ Alisma & Damasonium, & Lyrum [...]. Kn 7. Tránk Aniélski/ v. Aniélski tránk. Kn 1150. Alisma, Matthioli arnica, Damosonium, Plantago alpina, Lati folium. [...] Angelsky trąk. GuldOn 2. ▲ bot. cesarski trank: Drugi [kozi mlecz]/ ktory Césarskim tránkiem názywáią/ ma liście długie/ tákże iáko y pierwszy/ iedno cienkie/ węzssze/ y iákoby ogłodáńsze/ y głęboko aż do samego ziebrá wykroioue [!]/ po ziemi się rozkłádáiące: kłącza oblego/ mleczu pełnego. SyrZiel 1166. ▲ bot. jeleni trank (sz. zm.) »sierpik barwierski (Serratula tinctoria)«: Mylą się y ci/ co ią [łanią broń] Łánim álbo Jelenim Tránkiem chcą mieć. Ale nie mniey y ci/ ktorzy ią Pacierzyczką názywáią. SyrZiel 132. Jeleni tránk álbo sierpik/ Rozdział 4. [...] Serratula. SyrZiel 1253-1254. Jéleni tránk/ sierpik. Serratula [...] Flos tinctorius. Kn 245. Tránk iéleni/ v. Jéleni tránk. Kn 1150. ▲ bot. majowy trank »skalnica (Saxifraga)«: Począwszy od tego/ który Lamikámieniem białym zowiemy. My sierotkámi/ ábo Máiowym trankiem miánuiemy [...]. SyrZiel 1257. O Łamikámięniach/ Rozdział 16. Empetrum, Saxifragia 4. Mattheoli, Saxiphagum. Sierotki/ Maiowy trank. Steinbrech SyrZiel 1275. ▲ bot. świętej Kunegundy trank »zapewne starzec (Senecio)«: Dwoy rodzay Sadźcu znáyduiemy/ ktore też Stárcámi y s. Kunegundy Tánkiem/ ábo zielem miánuiemy. SyrZiel 281. ▲ bot. wężowy trank »nawłoć (?)«: ZŁomignat/ od spoienia y zwárzenia kości w ciele złamánych/ iest rzeczony: Drudzy Gádowym/ álbo wężowym Trankiem názywáią go że przeciwko vsczknieniu od Gádziny/ iádu przyiętemu y zádánemu/ iest osobliwym lekárstwem. SyrZiel 304. ▲ bot. gadowy trank »nawłoć (?)«: ZŁomignat/ od spoienia y zwárzenia kości w ciele złamánych/ iest rzeczony: Drudzy Gádowym/ álbo wężowym Trankiem názywáią go że przeciwko vsczknieniu od Gádziny/ iádu przyiętemu y zádánemu/ iest osobliwym lekárstwem. SyrZiel 304. Wodká Gádowego Tránku. Tá w kwietniu ábo w Czerwcu/ ile tu v nas w pułonocnych [!] kráinách zimnych/ gdy ná nawiętsze kwitnie/ ma bydź wyciągana. SyrZiel 305. ▲ bot. złoty trank »zapewne płesznik (Pulicaria) lub oman szlachtawa (Inula conyza)«: Zowią go iedni Sláchtáwą. drudzj [!] Chlástáwą/ ini Chlástáną/ niektorzy Pleśnikiem/ Czechowie/ y nami niektorzy Złotym Trankiem. SyrZiel 746. Szláchtáwá/ Chlástáwá/ Płésznik mniéyszy/ Chmiélik/ Złoty tránk. Conyza, Cunilago, [...] Conilago, Psyllium, [...] vulgò Pulicaria minor. Kn 1117.