Słownik XVII wieku

Znaczenia:

1. »dostatek, okazałość, wystawność: uroczystość; liczebność«: Choć przybyło apparencyi z powiatowych rotmistrzów, ale na to miejsce ujma się stała w pieniężnem wojsku. RadziwKSprawy 121. Swieckie apparencye/ świeckie tytuły/ świeckie honory/ z tąd wychodzą/ niech się tez tam wracaią [do ziemi]. WojszOr 141. Nihil simile Parysz widział w dostatki, w apparencią wporządek iako ten nasz wiazd. OpalKListy 335. Było plus minus Czterdziescie tysięcy zaciągowego ludu, a licznei czeladzi gwoli apparencyi większei [...] tilie więcei. VorLetSkarb 57. Aparencyia wielka wątek szczupły, a przedcię wesół, muzyka gra, dodaią łasztem. MłodzKaz I, 143. Iegomc pan generał przyiachawszy z wielką gromadą y apparencyą Szlachty do tłumu miał oracyą. SobTDzien 3v. Zaczyni od domostwa swego y Pospolstwa Włoskiego z wielką assystencyą y apparencyą do Rzymu przywieziony na polu Marsowym wspaniale zwyczaynym trybem spalony y pogrzebiony został [Sulla]. SzołHist 3v. To dziecię umarło w niedziel sześć, natenczas, gdy w Saxonii gotowano się z wielkim kosztem i apparencyami na chrzciny. ZawiszaPam 358. W tych dziewięciu dniach odprawują ceremonie pogrzebu Ojca ś., a dziesiątego dnia największe bywają apparencye, bywa kazanie pogrzebowe. KronZakBarącz 191. Apparencya pogrzebowa przyszłą opisze się pocztą. GazPol 1736 82 7 nlb.

2. »wyposażenie, sprzęty, rzeczy«: Powrociwszy ia bowiem zElecty takem się iusz z rzeczamy męmi porachował y dalszym mięszkaniem, zem y koni, y czeladzi, y wszystkich inszych pozbył apparency. OpalKListy 6. Przyjadę do jednego starosty z wizytą, pańską aparencyą, pościel złotem szytą, ściany widząc w szpalerach [...] Nie każdego, pomyślę, z panow na to stanie. PotFraszBrück I 253. Na koronacyą obiciow łóżka, pawilonu i wszelkich apparencyi pożyczono u nieiakiey Pani Wodzickiey dla Króla. OtwFDzieje 12. Nie żałuie [Moskal] piękney rezydencyi y apparencyi, bo iego prosta chata y nie bogata. ChmielAteny II 432.

3. »przejaw, wygląd; widok«: Prostakowi trudno zrozumieć, ponieważ jest bez wszelkich powierzchownych aparencyj, tylko tam gdzieś skrycie i głęboko w sercu, że się ja jej [miłości] domacać nie mogę. SobJListy 358. Trafia się: że dwa albo trzy słońca się razem pokażą, ktora apparencya zowiesię parelia. BystrzInfAstron L4v. Taka iest apparencya rzeczy, iaka rcflexya radyacyi promieni [w lustrze]. BystrzInfRóżn Y1v. Nie uwodź się apparencyą, lod zda się bydź kryształem, a nie iest. DanOstSwada V, 5.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ czynić (jaką) aparencją: [...] cała facyata [...] illuminowana światłem iasną czyniła apparencyą. GazPol 1735 47 1 nlb. [...] Baldechin karmazynowy Axamitny galonem złotym przyozdobiony Atłasem białłym podszyty ozdobną czyni Apparencyą. GazPol 1736 82 1 nlb.

4. »podstawa, powód do czego, przewidywanie, przygotowanie czego«: Zastał [kanclerz] y nas w porządku y apparency. OpalKListy 282. Honor zasadzony na słabym fundamencie opiniey, iest apparentią niestateczną. AndPiekBoh 48. Zgadza się iednák wiele listow iż wielka byłá appárentia y inclinatia Ich Mośćiow PP. Litewskich do źgody, et spes że doydźie accepto aliquo ex his mediis, do czego podobno pomoże y rumor który passim spargebatur iż Szwedźi opánowáli Kowno á potym y Wilno [...]. GazWarsz 1702 14I 2 nlb. Moskal także widząc dobrą apparencyą Króla naszego do trzymania Ligi [...] zaczął Woynę z Szwedom od Inflant. OtwFDzieje 48. Według wszystkich Apparencyi Rzplta będzie musiała interesować się do Woyny y Porta coś o tym przeczuwa. MerkHist 21. Niech nawet i przeciw wszelkiej apparencyi i nadziei nie tylko następujący ten wkrótce, ale i potym dalej jedne dochodzą, a drugie nie dochodzą sejmy, to one najnieszczęśliwszego i coraz niebezpieczniejszego ojczyzny nie polepszą gruntownie i wiecznie stanu. KonSSpos 112.

5. »złudzenie, pozór«: [Alchemicy] wiele obiecuią/ a malo abo nic nie czynią dobrego y skutecznego/ tylko aparencie iakieś/ ktorymi oczy/ y rozumy ludzkie mydlą/ y słowy podaią. SyrZiel 333. Dla rozerwania sił ich [Szwedów] a snadniejszego szańców postawienia, kazałem aparencyą szturmu uczynić, i z okrzykiem ze wszystkich stron pod zamek podpadać. RadziwKSprawy 160. Co na skibę siewaią, ci co czynią, co byleby zbyli, a dla apparencyey siew odprawili [mają mały pożytek]. HaurEk 6.

6. »o pogodzie: zapowiedź, zwiastun«: Wiatr zachodni, pogoda zgoła przez cały now, do deszczu niemasz apparencyi. DuńKal D1v. Naymnieyszą grzmotow czuiąc apparencyą, [foka] aż na dnie Morskim opiera się; gdzie tuta et tota zostaię. ChmielAteny1755 I I, 530.