W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 14.01.2022
NABOŻNY przym.
Słowniki:
SStp, Kn, T, SWil, SW, SJP notują
SXVI (?), L (?) nie notują
Formy: st. równy lp M. m nabożny; N. m nabożnym; lm M. mos nabożne; D. nabożnych; C. nabożnym; Ms. nabożnych; ~ st. wyższy lm D. nabożniejszych
Znaczenia:
1. »o człowieku: pobożny, bogobojny«: A stoiąc Páweł w pośrzod Areopágu rzekł: Mężowie Athenienscy, wszem widzę was iákoby nábożnieyszych. Abowiem przechádzáiąc się, y przypátruiąc wászym nábożeństwom, nálazłem też ołtarz, ktorym napisano: Nieżnáiomemu Bogu. NT Dz 17, 22-23. Powieda [Nider] ábowiem/ iż od nabożnych osob y pánien doświádczenie to ma/ że przeżegnawszy Krzyżem Świętym krowę y Pacierz zmowiwszy z Pozdrowieniem Anielskim trzydzieści kroć/ ábo blisko tego/ vstáie spráwá szátańska/ iesli ieno iest z czárow. SpInZąbMłot 273. Zebysmy tedy stárych Przodkow nászych świątobliwości przykłádem, Kościoły Páńskie w większey vczciwości mieli, y prawdziwą pobożnościa Odszczepieńcze wszytkie, y głupie Pogány celowáli; dla tego, Miástá tego Stołecznego Kościoły wszystkie porządnie spisawszy [...] ludziom nabożnym do czytánia podáć vmyśliłem. PruszczKlejn 2-3 nlb. Uczynił się iakiemsic okrutnie naboznym. PasPam 83. To to ten Narod Litewski tak jest bardzo nabozny. PasPam . Będzie to czásem drugiego cnotá, ále w drugim; poki ten pátrzy, poki ten pilnuie, to on nabożny, potulny, á potym głowie chodzi. MłodzKaz IV, 320.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: nabożna zakonnica: [...] poprácuię czás iáki zá dobrodzieystwo ták wam Wielebnym Oycom y Zakonnikom, iáko y nabożnym Zakonnicam/ pobliżu Cerkwie Swiętey [...] żyiąc sobie. KalCuda 265.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: Kto w dziesiąci leciech/ nie będzie nadobny/ we dwudziestu gładki/ we trzydziestu duży/ we czterdziestu mądry/ w piąciudziesiąt bogáty/ wsześciudziesiąt nabożny/ tedy iuz do śmierci tákim nie będzie. RysProv VII, 7.
2. »skłaniający do pobożności«: Doktorowie záś y mędrcy Tureccy głośniey ieszcze o tym mowią [o władzy cesarskiej]/ nie stánowiąc władzy Cesárskiey innych gránic/ tylko záchowánie pewnych vstaw nabożnych w Zakonie Máhometowym opisánych/ przyznáwáiąc mu w rządách świeckich zupełną moc/ á zátłumáczá iey y Sędziego sámę tylko wolą iego dáiąc. RicWielJMon 7. EPáktá sie zowie liczbá pewna od 1, áż do 29, ktora w Kalendarżách, Brewiiarzách, w Dyurnałách, w Officiuszách, y inszych Książeczkách nabożnych, pierwsze mieysce osiada. SolGeom III 59.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ćwiczenie nabożne: cwiczenie nabożne albo duchowne [...] un éxercice de pieté. T III 167. ▲ akty nabożne: 1 ksioska, Akty nabozne iędne oprawne, a drugie nieoprawne. 1 Akty codzienne. SzumInw 74. [Tytuł:] Akty nabożne do ran [...] Ukrzyżowanego Jezusa. AktNab k. tyt.
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: SPas