Słownik XVII wieku

Słowniki:
nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1606

Formy: lp M. konfederacja; D. konfederacji; konfederacjej; B. konfederacją; konfederację; ~ lm D. konfederacji

Znaczenia:

1. »związek szlachty zawarty na pewien czas dla osiągnięcia celów, może także : bunt, wypowiedzenie posłuszeństwa politycznych«: Kozacy Zaporowscy z Biáłey do K. I. M. posły przysłáli/ proszą o chorągiew bo niezezwaláli Wielogłowskiemu ná conf[e]ederátią Dimitrowę [...]. BielDiar Biijj. Co Czar widząc y słysząc tákie wielkie motus, y zámieszánie konfederácyey bárzo bliskie/ y rozerwánia miedzy wszytkimi/ zwiesił nos/ y iákoby chciał rzec: vox populi, vox Dei: dał im ná deliberácyą do dwu Niedziel. Ktorzy Senatorowie potym rádą swą mądrą zgołá/ y wielkiey konsyderácyey y ponderácyey godną per vota káżdy osobno z mieyscá swego/ pro posse słuszne rácye y przycżyny potężne Czárowi podawáli [...]. NowinyMosk A2v. Teraz, kiedy obozem gwałtem Król JMć stać kazał, na co przypadł i jmp. wojewoda krakowski, już inaczej będzie i pewnie albo konfederację uczynią sto razy gorszą, niżeli była, albo się gwałtem nazad do Polski na chleby naprą. SobJListy 164. Konfederacyja sandomirska roku 1703 nastąpiła. KonSSpos 252.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ akt Konfederacji Generalnej: Akt Konfederacji Generalney na ktorą Stany Rzczyposp: sprowadziliśmy […] w Seym Walny sześć niedzielny obrociliśmy […] na nim […] postanowiliśmy konstytucye. VolLeg V 57.

2. »przymierze, sojusz«: A iż sama liga albo konfederacya królów per se nie dosyćby płatna była, tedy i poddane pod nię rozmaitemi sztukami zaciągają. VotKatCz II 454. Czechowie á miánowićie Kálwinistowie przyśięgáli znowu Cesárzowi Ferdynándowi/ y dáli ná się ná pismie Rewersały/ ktorymi się wszystkich konfederáciy z nieprzyiaćioły Cesárskimi iákokolwiek poprzyśiężonych wyrzekáią y odprzyśięgáią [...]. RelBit A4. Świat nie miał i nie będzie nigdy niesłuszniejszej konfederacyi jako przeciw Panu Chrystusowi [...]. DembPrzew 52.