W TRAKCIE OPRACOWANIA Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2019
CHÓR rzecz. m
Warianty fonetyczne: CHÓR, KÓR, CHUR, *HÓR
Słowniki:
notują
Formy: lp M. chur // chór // kór; B. uż. nżyw. kór; N. chórem; Ms. chórze; ~ lm M. uż. nosob. chóry; D. chórów; B. uż. nosob. hóry // chóry
Etymologia: <łac. chorus, z gr.>
Znaczenia:
1. »zespół śpiewaków wykonujący wspólnie wielogłosowo lub jednogłosowo pieśni«: Ná dwá chory śpiewáli Choris alternis canebant. Chori duo alternis psallebant. Alterni geminis choris concinebant. Kn 302. CHOEUR [...] CHOR kilkanaście osob razem iednostaynie śpiewai[ą]cych. DanKolaDyk I, 305.
2. »w tragedii starogreckiej: zespół wykonujący recytacje połączone z tańcami przy dźwiękach muzyki«: CHEUR [!] dans les anciens Tragedies. [...] CHUR w dawnych Traiedyach; zebranie osob Mowiących y obyczaie strofuiących. DanKolaDyk I, 305.
3.relig., w lm »zastępy aniołów i dusz zbawionych w niebie«: Tym z nich [obłoków] jaśniejsza światłość powstawała, Gdy się niewiasta [św. Anna] po nich przechadzała Za sobą wodząc wiele czystych chorów, Wielki tłum niewiast i orszak aniołów. BorzNaw 49.
Związki frazeologiczne: bibl. chór anielski (sz. zm.) »poziom w hierarchii aniołów; aniołowie«: Swiát ten prowádzą Anielskie chory/ Cudownych niebios roziemne rozwory/ Nadobny ziemie niezliczone rzeczy W Anielskiey pieczy. JurkPieś C4. Abowiem iż szátáni są rozmáici/ iedni z naynisszego choru Anielskiego/ ktorzy máłe męki (oprocz vtráty roskoszy niebieskich/ do ktorych ná wieki wieczne nie przyidą) iáko zá máłe grzechy cierpią/ ci żadnego obrázić nie mogą zwłasczá szkodliwie/ ále tylko osobliwie żárty/ ábo figle stroią/ z ktorych niektorzy są latáwcámi/ ábo latáwicámi/ trapiący ludzie w nocy/ ábo ich grzechem cielesnym máżący. SpInZąbMłot 58. Ty Panience gwiazdy się poranne kłaniają, Przed którą wszytkie chóry anjelskie padają. DialKrótOkoń 105. Ciało to przenaswiętsze uwielbione będzie Kiedy na maiestacie miedzy trony siędzie Nad [kryształ] przerzroczyste nad słonce iasnieysze Siedm kroc ktore się tarasz [me]dzi naigrosnieysze Chory wszystkie Anielskie wespoł y z swiętemi Do nog iego padaią twarzami swoiemi. KodKon 100. Gdy álbowiem przez wielkie cnoty/ y Zakonne postępki/ chorow Anyelskich sstawáłá się [Małgorzata] ludzkim ludzkim rozsądkiem godną/ śmierć wywárłá sidłá swe ná nię/ vczyniełá rozdział dusze od ciáłá; iednák ciáło iey ś. Pánieńskie/ zostáło dotąd niesprochniáłe/ áni skażytelne/ á duszá ś. między Anyołámi wysokiemi wesołe Alleluia intonowáłá y záczęłá. OkolNiebo 12. przed nim idą chory Anyelskie ze wszytką mocą y rozkázowániem BanHist 112. [...] Pan Bog Synka Mego Wielki wtorek dochwały Swoiey Swiętey miedzy Chory Anielskie Stego Swiata zebrał zaCo chwała naywyszemu. PoczOdlPam 100. Zgołá własny był Topázyus/ ktory zámykał w sobie wszystkie fárby/ y kleynoty/ ktore miedzy one dziesięć drachm rozrzucone były: to iest/ miedzy dziewięć Chorow Anyelskich/ á dziesiątą náturę ludzką [...]. BirkNiedz 82. Chory Anyelskie Bogu chwáłę dáią Y Pastuszkowie wesoło śpiewaią [...]. ŻabSymf E3. ◆ (W czym trzymać się) jako chóry anielskie:
4. »zespół osób grających na różnych instrumentach, orkiestra, kapela«: Iam tych rzeczy [tego, co mówili swaci] słuchał własnie iakkiedy owo na dwa Hory muzyka gra y ta pięknie y ta pięknie. PasPam 220.
5. »rząd, szereg, zastęp, hufiec«: Wybierałem ludzi pod kor grandmuskieterów, których innych nad poddanych mieć nie chcę. RadziwHDiar 1`50.
6. »podwyższone miejsce w teatrze, przeznaczone dla zespołu śpiewaków lub recytatorów, scena, estrada, podium«: Bühne ist vor diesem nicht gewesen/ Kor przedtym nie był. ErnHand 142. ORCHESTRE [...] CHOR ná Operach y Komedyach dla muzyki w przodzie od czoła placu widoku dany. (Orkestra) to u dawnych mieysce gdzie wiersze osob między sobą rozmawiających wyprawiano. DanKolaDyk II, 315.
7. »w kościołach rzymskokatolickich: miejsce w prezbiterium przeznaczone dla kanoników, zakonników i śpiewaków kościelnych (kantorów) do odmawiania lub śpiewania tzw. godzin kanonicznych«: Kór/ część kościoła gdzie wielki ołtarz i formy kapłáńskie. Templi pars interior, sanctior, Locus sacerdotum in templo a laicis separatus. Kn 302. CHOEUR [...] CHUR znáczy też náypoważnieyszą część Kościołow nászych, gdzie mieysce swoie maią Kantorowie y Xięża, á Swieccy tam wchodzic nie powinni. DanKolaDyk I, 305.
8. »rodzaj balkonu wewnętrznego w kościele, znajdującego się najczęściej nad wejściem, przeznaczonego dla zespołu śpiewaków«: Kór/ abo Chor w kościelé/ miésce dla śpiewakow. Odeum [...]. Kn 302. Kor/ ábo chor/ mieysce w kościele dla spiewakow, Odeum. SzyrDict 120. Była [w kościele św. Jana] urna wyniesiona na gradusach wielkich, na śrzednich wkoło był ganek z balasów, osoby gipsowe zdobiły opus, które nie w małym chórze, ale w samej nawie kościelnej [...] mieścić się musiało. SarPam 206.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń:
Ustabilizowane połączenia wyrazowe: Panna Chóru Anielskiego »Najświętsza Maria Panna«: Niechayby darmo na Klasztor Vbogi Kalwinskiey albo Luterskiey záłogi Niedomagał się: poniewasz tákiego Ludu, co Pannę Choru Anyelskiego Co dziennie bluznią do krwie ostateczney Niemogłby cierpiec Katholik stateczny. OblJasGór 72v.
Związki frazeologiczne: chór anielski:
[więcej cytatów w Korpusie Barokowym]
Autor: WM