Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: SKRZYPCE, SKRZYPCZE, SKRYPCE

Słowniki:
Kn, T, L, SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI (?) nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1620

Formy: lm M. skrzypce // skrzypcze; D. skrzypiec; skrzypców; B. skrzypce // skrypce; N. skrzypcami; Ms. skrzypcach

Znaczenia:

»strunowy, smyczkowy instrument muzyczny«: [...] a ta lira nakształt skrzypiec, ieno miasto smyczka kołko iest przyprawione we srzodku, że od spodu strupy rznie, kręcąc iedną ręką a drugą klawiszow przyciska, ktorych przy szyice zdziesiątek iest. MasDiar 62v. Głuchy niechay zembami scisnie kołek u lutni albo u kobzy albo u skrzypiec gdy graią tedy melodią usłyszy choc nie uszyma GrodzPrzes 122b. Apollo, gdy ieszcze murowaną swoią lutnią, albo skrzypce, ná onym murze pospolicie kłádał OvOtwWPrzem 247. Miałęm wyrostka Dzięgielowskiego co grał na skrzypcach y spiewał ładnie. PasPam 224 r. Precz Instrumenty, precz wesołe skrzypce. Wzałosney wszytkich mych pociech rozsypce, Wszelakie skoki, y Tance y Trele Vciekło moie na Wieki Wesele, Niemi poArfie, nic mi po Wioli, Nie gra, nie spiewa, kogo serce boli. PotPer 19v. [...] A onegdajszy chodzi od kramu do kramu. Pyta jeśli łuk smyczkiem i sajdak wiolę, Kołczon skrzypcami, ktorem końcem strzały kolą? PotFraszBrück I 508. Skrzypek i organista, słysząc co ksiądz każe Z ambony, ze Bog duchem chwalić się rozkaz Poswarzyli się z sobą i skrzypka to napusza Że w skrzypcach, na ktorych gra, musi byc i dusza PotFraszBrück I 585. [...] śpiewać i grać, ale Na sercach, ten na skrzypcach każe i cymbale. Nie wiem, kogo raczej, Pawła czy Dawida, Czy apostoła słuchać należy czy żyda? PotFraszBrück II 9. Zbytki [...] O czymże Polska myśli [...] Żeby im grały trąby, skrzypce i wiole; Żeby po stołach w cukrze piramidy stały I winem, z suchych groznow wspienione kryształy. Już ci niewiasty złotem trzewiki niestoty, Mężowie nim wszeteczne wyszywają boty. Już perły, już kanaki noszą przy kontuszach; Poczekawszy będą je nosili na uszach. PotFraszBrück II 147. Skrzypce ein Violin KellGram 221. LYRE...Lira...SKRZYPCE LYRE...Lyra...SKRZYPCE gwiazda ná niebie nákształt skrzypcow. DanKolaDyk II, 217. DRZEĆ się ná skrzypcach, o tym co źle gra ná skrzypcach, iákby po uszach drapał. DanKolaDyk II, 409. skrzypice; skrzypce. plur. 1) Geige, Fiebel, Violine. [...] violon, un instrument de musique á cordes § skrzypce wielkie, małe; grać na skrzypcach; do skrzypcow (skrzypic) fletnie przyłączono. skrzypce na niebie z dziesięci gwiazd są złożone. T III 2053. ABo pięknie zágraycie/ Abo mi skrzypce daycie/ Ja będę grał/ Będę śpiewał/ Ymáłe dziecię z Jezusem kołysał. ŻabSymf E2-b.

▲ Ustabilizowane połączenia wyrazowe: ▲ skrzypce do basów: Basse de-Viole. Sonigravis barbitus Bassetla, Skrzypce do Bassow. DanKolaDyk I, 176. ▲ skrzypce basowe: Skrzypce basowe. eine Bassgeige. viole. T III 2053. ▲ drzeć się na skrzypcach: DRZEĆ się ná skrzypcach, o tym co źle gra ná skrzypcach, iákby po uszach drapał. DanKolaDyk II, 409.

# Użycia metajęzykowe: # Skrzypce śmieci strachy Suchody Swiątki świerzbiączki száłámáie WojnaInst 50-51