Słownik XVII wieku

Warianty fonetyczne: KLAWISZ, KLAWIS

Słowniki:
T, L, SWil, SW, SJP notują
SStp, SXVI, Kn nie notują

Najwcześniejsze poświadczenie: 1601-1620

Formy: lp M. klawisz // klawis; N. klawiszem; Ms. klawiszu; ~ lm M. klawise // klawisze; D. klawiszów; B. uż. nosob. klawisze; Ms. klawisach // klawiszach

Etymologia: <z łac. clāvis>

Znaczenia:

muz. »część instrumentu muzycznego; w niektórych instrumentach muzycznych przycisk, za pomocą którego wydobywa się odpowiedni ton«: [...] a ta lira nakształt skrzypiec, ieno miasto smyczka kołko iest przyprawione we srzodku, że od spodu struny rznie, kręcąc iedną ręką a drugą klawiszow przyciska, ktorych przy szyice zdziesiątek jest. MasDiar 62v. W káżdym [instrumencie] po miárách (klawiszách) przebieráją Lewą Ręką. KomDobrOrb 251. [...], widzieliśmy sam grający pozytyw, a klawisze przyprawione woda tak przebiera, jakby téż kto ręką owe przebierał. ZawiszaPam 94. Jáko pálcow uderzenie w kláwisze, rożność spráwuie głosu. BystrzInfCosm F1r. Klawisze [...] Rury piszczałki organki u organ [...]. Miechy u organ. DanKolaDyk 318. Kláwisze: les claviers. KulUszDyk 46. Klawisz, g. a. Tangent in einen Spienet, Clavier. touche languette dans un clavier. T III 562. Klawiatura, klawisze, plur. das Clavier die Tangenten eines Claviers. le clavier; rang de touches ďun clavecin. T III 562.. [...] pámiętay to/ ábyś sie nie turbował z myślámi/ gdy w kláwikordzie obaczysz záraz z przodku/ ná białych clawisách od lewey ręki/ głosow cztery więcey [...] y ták wiele czarnych. GorMuz b2. Iákiesz to są te Clawise? Gdy podług dawnych á Stárożytnych Náuk/ są te/ vt, re, mi, fa, sol, la, podług nowszych iákich w Angielskiey ziemi záżywáią są/ Bo, ce, di, ga, lo, ma, ni. GorMuz B2. Dlaczegoż te Clawisse iedne więtszemi literámi, drugie mnieyszemi, inne z linieyką iedną, á drugie zaś ze dwiemá nápisáne, do tego że ich tylko siedmiu? GorMuz b4. [...] uderz w czarną kláwiáturę ná instrumencie náznáczoną tą literą cis á zrozumiesz/ bo te czarne clawise, semitonia znáczą. GorMuz b8v. Coż to iest Clawis u Muzykow? WEdług Łácińskie ná Polskie tłumácząc iest kluczem głosu ktory otwiera z ktorey miáry ma kto śpiewáć; lecz według nas iest znákiem głosu. GorMuz Bv. [...] czego oboygá [grania i śpiewania] żaden nie będzie umiał/ áż wprzod dobrze zrozumie noty y náuczy się znáć Clawise Muzyckie. GorMuz Bv.